Viêm loét đại tràng (Ulcerative colitis – UC), một dạng của bệnh viêm ruột (inflammatory bowel disease – IBD), là một bệnh viêm mạn tính, vô căn ảnh hưởng đến đại tràng và được đặc trưng bởi tình trạng viêm niêm mạc thuyên giảm rồi lại tái phát.
Bệnh nhân viêm loét đại tràng hầu hết có máu trong phân và tiêu chảy. Viêm loét đại tràng có liên quan đến tỷ lệ mắc bệnh lớn ở các nước phương Tây và tỷ lệ mắc bệnh đang gia tăng ở các nước đang phát triển. Sinh lý bệnh đa yếu tố của UC bao gồm di truyền, khiếm khuyết hàng rào biểu mô, điều hòa đáp ứng miễn dịch bị rối loạn, mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột và các yếu tố môi trường.
Có ý kiến cho rằng các yếu tố môi trường đóng một vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của IBD. Các sự kiện đầu đời như cách sinh, cho con bú và tiếp xúc với thuốc kháng sinh và các yếu tố khác như ô nhiễm không khí, hút thuốc, trạng thái tâm lý, tập thể dục và chế độ ăn uống là một trong những yếu tố môi trường tiềm ẩn góp phần vào sự phát triển hoặc hoạt động của bệnh IBD.
Những thay đổi đáng kể trong chế độ ăn uống trong những thập kỷ qua có liên quan đến sự gia tăng tỷ lệ mắc bệnh viêm loét đại tràng. Mối quan hệ giữa chế độ ăn uống và sự phát triển của viêm loét đại tràng đã được chỉ ra trong một số nghiên cứu dịch tễ học.
+ Tiêu thụ nhiều trái cây, rau củ có liên quan đến việc giảm tỷ lệ phát triển viêm loét đại tràng trong các nghiên cứu phân tích tổng hợp. Ngược lại, có mối liên quan đáng kể giữa lượng thịt ăn vào (đặc biệt là thịt đỏ) và nguy cơ viêm loét đại tràng.
+ Hai nghiên cứu phân tích tổng hợp gần đây cho thấy rằng tiêu thụ nước ngọt và lượng sucrose có liên quan đến nguy cơ phát triển viêm loét đại tràng tăng lần lượt là 69% và 10%.
+ Người ta đã chứng minh rằng sắt trong lòng ruột có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng của tế bào biểu mô ruột và tế bào T ngoài ra kích hoạt quá trình chết theo chương trình của tế bào biểu mô do stress.
+ Kẽm là một đồng yếu tố quan trọng đối với các loại metallicoproteinase khác nhau trong ruột và thiếu kẽm có liên quan đến việc giảm tính toàn vẹn của hàng rào bảo vệ và tăng tính thấm ở bệnh nhân IBD.
+ Ngày càng có nhiều bằng chứng về vai trò của vitamin D trong việc tăng cường hệ thống miễn dịch bẩm sinh và giảm viêm trong IBD thực nghiệm và ở người. Lượng vitamin D không đủ trong cơ thể có thể tương quan với việc tăng tính thấm của màng ruột và suy giảm chức năng miễn dịch, điều này không chỉ góp phần vào sự phát triển của IBD mà còn làm tăng nguy cơ tái phát.
+ Biến chứng nguy hiểm của IBD là tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Một phân tích tổng hợp 10 nghiên cứu của Burr và cộng sự đã chứng minh rằng việc bổ sung axit folic có thể có tác dụng phòng ngừa sự phát triển của ung thư đại trực tràng ở những bệnh nhân mắc IBD.
+ Trong khi hàm lượng axit béo không bão hòa đa n-3 (PUFA) trong chế độ ăn uống có liên quan đến việc giảm tỷ lệ phát triển UC, axit arachidonic trong chế độ ăn uống (n-6 PUFA) được đo trong mô mỡ làm tăng nguy cơ về sự phát triển của viêm loét đại tràng trong một nghiên cứu đoàn hệ tiền cứu quy mô lớn ở người lớn Đan Mạch.
Mặc dù các cơ chế sinh lý bệnh chính xác trong đó chế độ ăn uống đóng vai trò trong sự phát triển của IBD vẫn chưa được biết, một số lời giải thích hợp lý bao gồm tác động của nó đối với thành phần của hệ vi sinh vật đường ruột, sản xuất các chất chuyển hóa của vi khuẩn, thay đổi khả năng miễn dịch và chức năng hàng rào niêm mạc đã được đề xuất.
Một chế độ ăn uống không lành mạnh như chế độ ăn uống của phương Tây tiêu thụ nhiều các sản phẩm chế biến sẵn, thịt đỏ, đồ uống có gas, ít rau củ quả có liên quan đến những thay đổi trong hệ vi sinh vật đường ruột và chức năng hàng rào biểu mô và dường như có ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng miễn dịch, gây ra môi trường tiền viêm được đặc trưng bởi sự mất cân bằng trong tỷ lệ giữa tế bào T hỗ trợ 17 (TH17) và tế bào T điều hòa (Treg ).
Tài liệu tham khảo
[1] M. Radziszewska, J. Smarkusz-Zarzecka, L. Ostrowska, và D. Pogodziński, “Nutrition and Supplementation in Ulcerative Colitis”, Nutrients, vol 14, số p.h 12, tr 2469, tháng 6 2022, doi: 10.3390/nu14122469.
[2] J.-Y. Nie và Q. Zhao, “Beverage consumption and risk of ulcerative colitis”, Medicine (Baltimore), vol 96, số p.h 49, tr e9070, tháng 12 2017, doi: 10.1097/MD.0000000000009070.
[3] P. S. A. de Silva và c.s., “An association between dietary arachidonic acid, measured in adipose tissue, and ulcerative colitis”, Gastroenterology, vol 139, số p.h 6, tr 1912–1917, tháng 12 2010, doi: 10.1053/j.gastro.2010.07.065.
[4] F. Wang và c.s., “Carbohydrate and protein intake and risk of ulcerative colitis: Systematic review and dose-response meta-analysis of epidemiological studies”, Clin Nutr, vol 36, số p.h 5, tr 1259–1265, tháng 10 2017, doi: 10.1016/j.clnu.2016.10.009.
Tìm hiểu bài viết liên quan: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
