Chế độ ăn keto từ lâu đã được coi là một phương pháp ăn kiêng thành công đáng kể trong điều trị chứng động kinh khó chữa và nổi lên trong những năm gần đây như một chiến lược để giảm cân. Chế độ ăn này ngày càng thu hút được sự chú ý nghiên cứu nhanh chóng trong thập kỷ qua, với các bằng chứng mới nổi về tiềm năng điều trị đầy hứa hẹn đối với các bệnh khác nhau, thậm chí là ung thư.
Tác dụng phụ
Các tác động ngắn hạn (lên đến 2 năm) của chế độ ăn keto đã được báo cáo và thiết lập rõ ràng.
Các tác dụng phụ ngắn hạn phổ biến nhất và tương đối nhỏ của chế độ ăn keto bao gồm một loạt các triệu chứng như buồn nôn, nôn, nhức đầu, mệt mỏi, chóng mặt, mất ngủ, giảm sức bên khi tập thể dục và táo bón- đôi khi được gọi là cúm keto. Những triệu chứng này có thể cải thiện trong một vài ngày đến vài tuần. Đảm bảo cung cấp đủ nước và chất điện giải có thể giúp chống lại một số triệu chứng này. Các tác dụng phụ lâu dài bao gồm gan nhiễm mỡ, giảm protein máu, sỏi thận và thiếu hụt vitamin và khoáng chất.
Tuy nhiên, tác động lâu dài của việc hạn chế carbohydrate đối với tỷ lệ tử vong đang gây tranh cãi và có thể phụ thuộc vào nguồn và dạng chất béo và protein thay thế cho carbohydrate.
Mối liên quan giữa chế độ ăn keto và tỷ lệ tử vong
Hướng dẫn chế độ ăn uống cho người Mỹ 2020-2025 đã không khuyến khích chế độ ăn ít carbohydrate. Chế độ ăn ít carb giàu protein và chất béo động vật có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 và các triệu chứng giống như bệnh tiểu đường ở người khỏe mạnh, tăng cân, rung tâm nhĩ (có liên quan đến nguy cơ đột quỵ tăng gấp 5 lần và có thể dẫn đến đến suy tim), và bệnh tim.
Một số nghiên cứu cho thấy những người áp dụng chế độ ít carbohydrate (low carb) có nguy cơ tử vong sớm cao hơn.
Một nghiên cứu trên 15,428 người trưởng thành trong độ tuổi 45–64 với thời gian theo dõi trung bình 25 năm ở Hoa Kỳ đã tìm ra mối liên quan giữa tỷ lệ phần trăm năng lượng từ lượng carbohydrate và tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân. Cả tỷ lệ phần trăm cao ( >70%) và thấp ( <40%) của carbohydrate trong chế độ ăn đều có liên quan đến tỷ lệ tử vong gia tăng. Nguy cơ tử vong cao nhất được quan sát thấy ở những người tham gia có mức tiêu thụ carbohydrate thấp nhất và rủi ro tối thiểu được quan sát thấy ở mức 50–55% lượng carbohydrate trong khẩu phần.
Các chế độ ăn ít carbohydrate thiên về nguồn protein và chất béo có nguồn gốc từ động vật, từ các nguồn như thịt cừu, thịt bò, thịt lợn và thịt gà, có liên quan đến tỷ lệ tử vong cao hơn, trong khi những chế độ ăn có lượng protein và chất béo thiên về nguồn gốc từ thực vật, từ các nguồn như rau, các loại hạt, bơ đậu phộng và bánh mì nguyên hạt, có liên quan đến tỷ lệ tử vong thấp hơn, cho thấy rằng nguồn thực phẩm làm thay đổi đáng kể mối liên hệ giữa lượng carbohydrate và tỷ lệ tử vong.
Điều này cũng được kết luận trong hai nghiên cứu thuần tập trên 85.168 phụ nữ (từ 34 đến 59 tuổi ở thời điểm ban đầu) và 44.548 nam giới (từ 40 đến 75 tuổi ở thời điểm ban đầu) không mắc bệnh tim, ung thư hoặc tiểu đường [8]. Chế độ ăn ít carbohydrate dựa trên các nguồn động vật có liên quan đến tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân cao hơn ở cả nam và nữ, trong khi chế độ ăn ít carbohydrate dựa trên thực vật có liên quan đến tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân và bệnh tim mạch thấp hơn.
Một báo cáo được trình bày trong Đại hội Hiệp hội Tim mạch châu Âu năm 2018 cũng đưa ra kết luận chế độ ăn ít carbohydrate là không an toàn và nên tránh. Nghiên cứu tiến cứu này xem xét mối quan hệ giữa chế độ ăn ít carbohydrate, tử vong do mọi nguyên nhân và tử vong do bệnh tim mạch vành, bệnh mạch máu não (bao gồm đột quỵ) và ung thư trong một mẫu đại diện toàn quốc gồm 24.825 người tham gia Khảo sát Kiểm tra Dinh dưỡng và Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ ( NHANES) trong thời gian từ 1999 đến 2010.
So với những người tham gia có lượng tiêu thụ carbohydrate cao nhất, những người có lượng tiêu thụ thấp nhất có nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân cao hơn 32% trong thời gian theo dõi trung bình 6,4 năm. Ngoài ra, nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch vành, bệnh mạch máu não và ung thư tăng lần lượt là 51%, 50% và 35%.
Các kết quả đã được xác nhận trong một phân tích tổng hợp của bảy nghiên cứu thuần tập tiến cứu với 447.506 người tham gia và thời gian theo dõi trung bình 15,6 năm, cho thấy nguy cơ tử vong tổng thể, tim mạch và ung thư tăng 15%, 13% và 8% với tỷ lệ tử vong thấp ( so với chế độ ăn nhiều) carbohydrate.
Thận trọng và chống chỉ định
Những người mắc bệnh tiểu đường và dùng insulin hoặc thuốc uống hạ đường huyết có thể bị hạ đường huyết nghiêm trọng nếu điều trị không được điều chỉnh phù hợp trước khi bắt đầu chế độ ăn này.
Chế độ ăn keto chống chỉ định ở những bệnh nhân bị viêm tụy, suy gan, rối loạn chuyển hóa chất béo, thiếu hụt carnitine nguyên phát, thiếu hụt carnitine palmitoyltransferase, thiếu hụt carnitine translocase, porphyrias hoặc thiếu hụt pyruvate kinase. Một số ít những người theo chế độ ăn ketogenic có kết quả xét nghiệm nồng độ cồn trong hơi thở dương tính giả. Do ketone huyết, aceton trong cơ thể đôi khi có thể bị khử thành isopropanol bởi men rượu dehydrogenase ở gan, điều này có thể cho kết quả xét nghiệm dương tính giả hơi thở có cồn.
Tài liệu tham khảo
[1] W. Masood, P. Annamaraju, và K. R. Uppaluri, “Ketogenic Diet”, trong StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2022. Available at: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499830/
[2] L. G. Snetselaar, J. M. de Jesus, D. M. DeSilva, và E. E. Stoody, “Dietary Guidelines for Americans, 2020–2025”, Nutr Today, vol 56, số p.h 6, tr 287–295, 2021, doi: 10.1097/NT.0000000000000512.
[3] S. B. Seidelmann và c.s., “Dietary carbohydrate intake and mortality: a prospective cohort study and meta-analysis”, The Lancet Public Health, vol 3, số p.h 9, tr e419–e428, tháng 9 2018, doi: 10.1016/S2468-2667(18)30135-X.
[4] “Low carbohydrate diets are unsafe and should be avoided”. https://www.escardio.org/The-ESC/Press-Office/Press-releases/Low-carbohydrate-diets-are-unsafe-and-should-be-avoided, https://www.escardio.org/The-ESC/Press-Office/Press-releases/Low-carbohydrate-diets-are-unsafe-and-should-be-avoided
Website: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
