Viêm tuyến giáp Hashimoto là bệnh tự miễn đặc trưng bởi kháng thể tấn công tuyến giáp, dẫn tới giảm sản xuất hormone tuyến giáp. Bên cạnh điều trị bằng thuốc (thyroxine), thay đổi chế độ ăn và lối sống có thể giúp giảm viêm, cải thiện triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Bài viết này tổng hợp bằng chứng hiện có và đưa ra hướng dẫn thực tế, an toàn cho người bệnh.
1. Hiểu nhanh về Hashimoto và vai trò của chế độ ăn
Hashimoto là bệnh tự miễn trong đó hệ miễn dịch tạo kháng thể (ví dụ anti-TPO, anti-TG) làm tổn thương mô tuyến giáp. Kết quả là suy giảm hormone tuyến giáp gây ra mệt mỏi, tăng cân, rối loạn nhịp, táo bón, rụng tóc, rối loạn tâm trạng…
Chế độ ăn không chữa khỏi Hashimoto nhưng có thể:
-
Giảm viêm hệ thống;
-
Giảm nồng độ kháng thể trong một số trường hợp;
-
Cải thiện hấp thu thuốc và triệu chứng (ví dụ tiêu hóa, năng lượng, đau, rối loạn giấc ngủ).
2. Các chế độ ăn được nghiên cứu và cân nhắc
Chế độ không chứa gluten
-
Cơ sở: Tỷ lệ bệnh celiac cao hơn ở người Hashimoto; gluten có thể gây phản ứng miễn dịch ở một số người nhạy cảm.
-
Bằng chứng: Một số nghiên cứu nhỏ cho thấy giảm kháng thể tuyến giáp và cải thiện triệu chứng sau khi loại bỏ gluten, đặc biệt ở người đồng mắc celiac hoặc có nhạy cảm gluten không dung nạp.
-
Gợi ý thực hành: Nên sàng lọc celiac trước khi loại trừ gluten; nếu âm tính nhưng bạn cảm thấy cải thiện khi thử cắt gluten trong vài tuần, có thể tiếp tục với theo dõi y tế.
Chế độ theo Giao thức tự miễn (AIP)
-
Mục tiêu: Loại bỏ thực phẩm có khả năng gây viêm hoặc kích hoạt miễn dịch (ngũ cốc, sữa, đậu, trứng, các loại hạt, chế phẩm công nghiệp, đường tinh luyện, rượu, cà phê với một số người).
-
Bằng chứng: Một số thử nghiệm nhỏ báo cáo cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm dấu hiệu viêm sau vài tuần. Cần nghiên cứu lớn hơn.
-
Lưu ý: AIP là chế độ khá khắt khe — nên thực hiện dưới hướng dẫn chuyên gia dinh dưỡng để tránh thiếu hụt dinh dưỡng.
Chế độ không chứa lactose / loại bỏ sữa
-
Cơ sở: Không dung nạp lactose phổ biến; rối loạn tiêu hóa có thể ảnh hưởng hấp thu levothyroxine.
-
Thực hành: Nếu có triệu chứng tiêu hóa sau khi uống sữa, thử loại bỏ sữa trong vài tuần và đánh giá.
Chế độ chống viêm và thực phẩm toàn phần
-
Nguyên tắc: Ưu tiên thực phẩm ít chế biến, giàu rau củ, trái cây, dầu ô liu, cá béo, các loại đậu và ngũ cốc không chứa gluten (nếu dung nạp).
-
Lợi ích: Giảm viêm hệ thống, hỗ trợ cân nặng, kiểm soát đường huyết, tác động tích cực lên microbiome ruột.
3. Thực phẩm nên ăn và nên tránh
Nên ăn
-
Rau xanh, rau nhiều màu (chứa chất chống oxy hóa).
-
Cá béo (nguồn omega-3), dầu ô liu nguyên chất.
-
Thịt nạc vừa phải, trứng (nếu dung nạp), đậu phụ, các loại đậu (với xử lý ngâm/nảy mầm giúp giảm phytate).
-
Thực phẩm giàu selenium (hàu, hạt Brazil, cá), kẽm (hải sản, thịt, hạt), vitamin D (cá béo, nấm, thực phẩm bổ sung nếu thiếu) và folate/B12.
-
Thực phẩm lên men (sữa chua, kefir, kimchi) nếu không bị chống chỉ định — có lợi cho microbiome.
Cần cân nhắc hoặc hạn chế
-
Thực phẩm chế biến sẵn, đường tinh luyện, đồ uống có đường.
-
Chế phẩm nhiều muối (nên cân nhắc với người có huyết áp cao).
-
Thực phẩm chứa goitrogen thô (bắp cải, cải thìa, cải Brussels, đậu nành) — không cần tránh hoàn toàn, nhưng nên nấu chín để giảm hoạt tính gây bướu; chỉ đáng quan tâm khi ăn lượng rất lớn và/hoặc thiếu i-ốt.
Iốt
-
Iốt cần thiết nhưng quá nhiều iốt có thể kích hoạt hoặc làm nặng Hashimoto. Không bổ sung iốt liều cao trừ khi có thiếu iốt đã được xác định.
4. Các chất bổ sung có thể cân nhắc (theo chỉ định y tế)
-
Selen: Một số bằng chứng cho thấy bổ sung selenium (thường 100–200 µg/ngày) có thể giảm kháng thể anti-TPO ở một số người. Cần theo dõi nồng độ (quá liều selenium có hại).
-
Vitamin D: Hay thiếu ở người bệnh; tối ưu hóa mức 25(OH)D có thể hỗ trợ miễn dịch. Kiểm tra và bổ sung theo hướng dẫn.
-
Kẽm, sắt, magiê, B-group vitamins: Bổ sung nếu có thiếu hụt (ví dụ thiếu sắt ảnh hưởng hấp thu levothyroxine).
-
Curcumin, omega-3 (dầu cá/dầu tảo): Có tác dụng chống viêm; có thể hỗ trợ dưới tư vấn chuyên môn.
Lưu ý: Không tự ý bổ sung liều cao, đặc biệt iốt hoặc selenium, mà không kiểm tra và tham khảo bác sĩ.
5. Lối sống quan trọng không kém
-
Quản lý căng thẳng: Thiền, yoga, thực hành thở, liệu pháp hành vi — giảm stress giúp điều hòa miễn dịch.
-
Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ làm xấu đi chức năng miễn dịch và tâm trạng.
-
Tập thể dục đều đặn: Vừa sức, giúp cải thiện trao đổi chất, tâm trạng, và sức khỏe tim mạch.
-
Kiểm soát cân nặng và đường huyết: Ăn cân bằng, tránh dao động lớn về lượng đường máu.
-
Kiểm tra thuốc: Uống levothyroxine lúc bụng đói (ít nhất 30–60 phút trước bữa sáng hoặc 3–4 giờ sau bữa tối) để tối ưu hấp thu. Một số thực phẩm (sữa, đậu nành, sắt, canxi) cản trở hấp thu thuốc.
6. Gợi ý thực tế để bắt đầu
-
Sàng lọc cơ bản: Kiểm tra anti-TPO, anti-TG, TSH, FT4; đo vitamin D, sắt, ferritin, selenium nếu có thể.
-
Bắt đầu bằng những thay đổi bền vững: Ưu tiên thực phẩm toàn phần, nhiều rau, giảm đường và thực phẩm chế biến.
-
Thử nghiệm có kiểm soát: Nếu muốn thử chế độ không gluten hoặc AIP — thử 8–12 tuần dưới hướng dẫn, đồng thời ghi nhật ký triệu chứng.
-
Tư vấn chuyên môn: Làm việc với bác sĩ nội tiết, chuyên gia dinh dưỡng hoặc chuyên gia về bệnh tự miễn để cá thể hóa kế hoạch.
-
Theo dõi: Kiểm tra kháng thể và chức năng tuyến giáp định kỳ; điều chỉnh thuốc nếu cần.
7. Cảnh báo và kết luận
-
Không có “một chế độ ăn ăn được cho tất cả” — phản ứng cá nhân khác nhau; điều trị cần cá nhân hóa.
-
Không bỏ thuốc tuyến giáp tự ý; mọi thay đổi thuốc/bổ sung phải qua thầy thuốc.
-
Một chế độ ăn lành mạnh, chống viêm kết hợp quản lý stress, giấc ngủ và vận động có thể cải thiện triệu chứng và chất lượng cuộc sống cho nhiều người mắc Hashimoto. Tuy nhiên, cần thêm nghiên cứu lớn, dài hạn để khẳng định lợi ích của từng can thiệp dinh dưỡng cụ thể.
Website: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
