DINH DƯỠNG CHO NGƯỜI TRƯỞNG THÀNH LOÃNG XƯƠNG

Loãng xương là tình trạng bị giảm khối lượng của xương và mất dần tổ chức của xương, xương trở nên bị giòn, xốp và có nguy cơ bị gãy. Loãng xương còn được xem là một căn bệnh diễn tiến một cách âm thầm, không gây triệu chứng đặc hiệu, cho đến khi xương bị gãy.

1. ĐỐI TƯỢNG CÓ NGUY CƠ CAO LOÃNG XƯƠNG

Những người có nguy cơ cao bị loãng xương là:

• Phụ nữ tiền mãn kinh, mãn kinh
• Người cao tuổi trên 50 tuổi
• Người sử dụng các thuốc làm tăng quá trình mất xương kéo dài như: glucocorticoid, heparin, chống co giật
• Người bị các bệnh như tuyến thượng thận, cường giáp trạng, suy thận mạn,…

2. NHU CẦU DINH DƯỠNG CHO NGƯỜI BỆNH LOÃNG XƯƠNG

Chế độ dinh dưỡng cung cấp đủ các nhu cầu cho quá trình hình thành và tái tạo xương mới là rất quan trọng cho người bệnh loãng xương.

2.1 Nhu cầu canxi 

Canxi là thành phần vô cơ chủ yếu của xương, cần thiết cho việc xây dựng và duy trì cấu trúc xương. Thiếu calci trong khẩu phần, hấp thu calci kém và/hoặc mất nhiều calci dẫn đến giảm mật độ xương, giảm khoáng hóa xương và là nguyên nhân chính của loãng xương. Do đó đảm bảo đủ nhu cầu canxi là cơ sở cho bộ xương vững chắc. 

Khuyến nghị nhu cầu canxi cho người trưởng thành Việt Nam như sau:

• Người trưởng thành (20-69 tuổi): 800 mg/ngày
• Nữ tiền mãn kinh, sau mãn kinh (50-69) tuổi: 900 mg/ngày
• Người ≥ 70 tuổi: 1000 mg/ngày
• Phụ nữ có thai: 1200 mg/ngày
• Phụ nữ cho con bú: 1300 mg/ngày

Thức ăn giàu canxi nhất bao gồm sữa, phomat, các sản phẩm khác từ sữa. Tuy nhiên ở các nước Đông Nam Á, nguồn cung cấp canxi quan trọng là các sản phẩm từ đậu, ngũ cốc, rau xanh và cá. Khi nguồn calci từ thực phẩm không đủ hoặc dung nạp kém, bổ sung canxi dược lý có thể được khuyến cáo.

2.2 Nhu cầu vitamin D

Vitamin D tham gia vào quá trình thúc đẩy hấp thu calci ở ruột và tham gia vào quá trình khoáng hóa xương và là vitamin cực kì quan trọng đối với việc duy trì sự khỏe mạnh của xương. Khi đáp ứng đủ nhu cầu calci nhưng lại thiếu vitamin D cũng có thể dẫn đến loãng xương.

Khuyến nghị về vitamin cho người trưởng thành Việt Nam là:

• Người từ 20-49 tuổi: 600 IU (15 mcg) /ngày
• Người từ 50 tuổi trở lên: 800 IU (20mcg)/ ngày
• Phụ nữ mang thai và cho con bú: 800 IU (20 mcg)/ngày

Trong tự nhiên, rất ít thực phẩm có lượng vitamin D đáng kể. Các thực phẩm có vitamin D bao gồm 1 số dầu gan cá, đặc biệt là cá béo, trứng gà được nuôi bổ sung vitamin D, dầu tăng cường vitamin D và một số thức ăn bổ sung khác.

2.3 Nhu cầu các chất khoáng khác

• Phospho: là thành phần vô cơ nhiều thứ 2 có trong xương, cùng với canxi để duy trì sự vững chắc của xương. Nhu cầu phospho ở người trưởng thành Việt Nam là: 700 mg/ngày. Cho đến nay, hầu như chưa phát hiện thiếu phospho do nguồn thực phẩm động vật và thực vật chứa phospho đều có sẵn mọi nơi.

• Kẽm: tương tác với những hormone quan trọng tham gia vào tăng trưởng xương như somatomedin-c, osterocalcin, testosterol, hormone giáp trạng và insulin. Kẽm cũng làm tăng hiệu quả của vitamin D lên chuyển hóa xương thông qua kích thích tổng hợp ADN trong tế bào xương. Do đó kẽm cũng là vi chất quan trọng cho sự phát triển toàn vẹn của cấu trúc xương. Nhu cầu kẽm tăng lên ở nam giới, phụ nữ có thai và cho con bú hoặc khi chế độ ăn chứa kẽm giá trị sinh học thấp. Sau tuổi 70, nhu cầu kẽm giảm đi.
• Magie: đóng vai trò giúp cơ thể xây dựng các tế bào xương mới, tăng mật độ khoáng xương và thúc đẩy hấp thụ, sử dụng và đào thải calci do đó góp phần giúp xương và răng khỏe mạnh. Ngoài ra magie còn phòng lắng đọng calci gây sỏi thận. Nhu cầu về magie có thể được tính theo chỉ số Ca/Mg trong khẩu phần và khuyến nghị tỷ số này nên là Ca/Mg= 1/0,6.
• Flour: kích hoạt sự hoạt động của tế bào xương, do vậy có thể làm tăng mật độ xương ở một số vị trí. Lượng ăn vừa đủ của flour được tính toán ở người trưởng thành Việt Nam với nam là 4 mg/ngày, nữ là 3 mg/ngày. Hầu hết các thực phẩm chứa hàm lượng flour thấp ngoại trừ các thực phẩm bổ sung flour, một số loại cá biển (cá mòi), lá chè và các sản phẩm nha khoa như kem đánh răng.

2.4 Nhu cầu vitamin K2

Vitamin K2 kích hoạt osteocalcin một loại protein giúp gắn canxi vào xương, từ đó làm tăng BMD trong xương. Do đó vitamin K cần thiết để định hướng được canxi vào xương, và ngăn canxi lắng đọng tại các mô mềm, như tại các động mạch, từ đó hạn chế dẫn đến tình trạng phối hợp giữa loãng xương và xơ vữa mạch máu. Do vậy đảm bảo đủ lượng vitamin K cũng rất quan trọng với người bị loãng xương. Nhu cầu khuyến nghị vitamin K cho người Việt Nam trưởng thành là 150 mcg/ngày.

2.5 Nhu cầu vitamin C

Vitamin C cần thiết để tạo collagen, một protein chủ yếu của xương. Khi thiếu vitamin C gây ra bệnh scorbut thường đi kèm với loãng xương. Nhu cầu vitamin C tăng lên ở người nghiện rượu, hút thuốc và phụ nữ có thai, cho con bú. 

Nhu cầu khuyến nghị cho người trưởng thành là 85 mg/ngày, cho phụ nữ có thai là 95 mg/ngày, phụ nữ cho con bú là 125 mg/ngày.

2.6 Nhu cầu về các chất sinh năng lượng

• Khẩu phần ăn thiếu protein làm giảm quá trình tổng hợp xương mới do tham gia vào cấu trúc của collagen của xương, cần thiết để sản xuất các hormone và yếu tố tăng trưởng điều hòa tổng hợp xương. Tuy nhiên khẩu phần thừa protein cũng làm hạn chế hấp thu calci và tăng bài tiết calci.
• Đảm bảo nhu cầu về năng lượng: 30-35 kcal/kg/ Cân nặng lý tưởng/ngày
• Đảm bảo cân đối về các chất dinh dưỡng: Protein: Lipid: Glucid= 12-14%: 20-25%: 60-68%
• Đảm bảo cân đối về protein: protein động vật trên tổng số protein nên từ 30% đến 50%.

Tài liệu tham khảo

1. Lê Thị Hương, Dinh dưỡng lâm sàng- tiết chế. Nhà xuất bản Y học, 2016.
2. Phạm Văn Phú, Dinh dưỡng cơ sở. Nhà xuất bản Y học, 2016.
3. Lê Danh Tuyên, Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam. Viện Dinh dưỡng Quốc gia, 2016.

Tìm hiểu bài viết liên quan: https://inrd.vn/

Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022