Hầu hết mọi người thực sự không biết các tế bào mỡ hoạt động như thế nào, quá trình đốt cháy chất béo diễn ra sao, hoặc chất béo sẽ đi đâu khi bị đốt cháy. Đó là một quá trình sinh lý khá phức tạp, nhưng có thể giải thích nó một cách đơn giản.
1. MÔ MỠ LÀ GÌ?
Mô mỡ là một mô liên kết lỏng lẻo chứa các tế bào mỡ. Nó có nhiệm vụ lưu trữ chất béo dưới dạng triglycerid. Chúng được phân bố khắp cơ thể: dưới da (mỡ dưới da), xung quanh các cơ quan nội tạng (mỡ nội tạng), giữa các cơ, trong tủy xương và trong mô vú. Nam giới có xu hướng tích trữ nhiều chất béo nội tạng hơn dẫn đến thường béo phì quanh bụng. Tuy nhiên, phụ nữ có xu hướng tích trữ chất béo dưới da ở mông và đùi hơn. Những khác biệt này là do hormone sinh dục của nam và nữ.
2. CẤU TRÚC MÔ MỠ
Mô mỡ có hai dạng khác nhau: mô mỡ trắng (WAT) và mô mỡ nâu (BAT).
Sự xuất hiện, số lượng và sự phân bố của mỗi loại khác nhau tùy thuộc vào loài. WAT là mô mỡ phổ biến nhất. Nó được tìm thấy xung quanh eo và đùi, trong khi BAT chủ yếu được tìm thấy xung quanh vùng cổ (trước và sau) và các vùng thượng đòn.
WAT thực hiện ba chức năng: cách nhiệt, đệm cơ học và một nguồn năng lượng. BAT dùng để tạo ra nhiệt cho cơ thể. Màu sắc của BAT là do sự giàu mạch máu và các ti thể chứa sắt được phân bố dày đặc. Thay vì đóng vai trò là chất nền, lipid trong BAT giải phóng năng lượng trực tiếp dưới dạng nhiệt, do đó nó được sử dụng trong sinh nhiệt khi không run và để sử dụng lượng calo dư thừa trong chế độ ăn thông qua quá trình sinh nhiệt. Ti thể từ BAT có một chất mang cụ thể được gọi là protein tách rời, chuyển proton từ bên ngoài vào bên trong mà không cần sản xuất ATP.
3. PHÂN BỐ MÔ MỠ
Phân bố mô mỡ ở mỗi người là không giống nhau. Mô mỡ nằm ở phần trên cơ thể được gọi là phân bố hình quả táo và mô hình này được tìm thấy chủ yếu ở nam giới trong khi mô mỡ tích tụ ở phần dưới cơ thể được gọi là phân bố quả lê và mô hình phân bố này xuất hiện chủ yếu ở phụ nữ.
3.1. Các yếu tố quyết định sự phân bố chất béo
Yếu tố chính là di truyền, có thể thấy được bằng cách quan sát sự tương đồng về phân bố chất béo trong các thành viên cùng giới tính trong gia đình. Như đã đề cập ở trên, giới tính cũng ảnh hưởng đến phân bố mỡ trong cơ thể. Sau thời kỳ mãn kinh, sự thay đổi đối với sự phân bố mỡ trên cơ thể do sự giảm hoạt động của hormone lipoprotein lipase (LPL) ở phần dưới cơ thể.
3.2. Nguy cơ tích tụ chất béo
- Sự phân bố chất béo trên cơ thể có liên quan đến nguy cơ sức khỏe khác nhau, bao gồm bệnh tim mạch, tăng huyết áp, tiểu đường, hội chứng ngưng thở khi ngủ, viêm xương khớp và một số bệnh ung thư vì hầu hết chất béo được tạo thành xung quanh các cơ quan nội tạng.
- Sự phân bố chất béo ở phần dưới cơ thể tương quan với các vấn đề cơ học vì hầu hết chất béo được phân bổ xung quanh hông, đùi và mông. Tỷ lệ eo/hông là một chỉ số để dự đoán nguy cơ biến chứng liên quan đến phân bố mỡ cơ thể. Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh nếu tỷ lệ này vượt quá 0,85; đối với nam giới là 0,95.
3.3. Quá trình lắng đọng chất béo
Lipogenesis là quá trình lắng đọng chất béo xảy ra trong gan và mô mỡ. Glucid và protein tiêu thụ trong chế độ ăn uống có thể được chuyển hóa thành chất béo. Glucid có thể được lưu trữ dưới dạng glycogen trong gan và cơ và cũng có thể được chuyển đổi thành chất béo trung tính trong gan và chuyển đến mô mỡ để lưu trữ. Các acid amin được sử dụng để tổng hợp protein mới hoặc chúng có thể được chuyển đổi thành glucid và lipid.
4. ĐIỀU GÌ XẢY RA KHI TẾ BÀO MỠ BỊ ĐỐT CHÁY?
Khi cơ thể mất mỡ, tế bào mỡ sẽ không đi đâu hoặc di chuyển vào tế bào cơ để đốt cháy. Bản thân tế bào mỡ vẫn nằm ngay tại vị trí của nó dưới da ở đùi, hông, cánh tay,… và trên đầu các cơ, đó là lý do tại sao rất khó để nhìn thấy cơ khi lượng mỡ trong cơ thể cao.
Chất béo được dự trữ bên trong tế bào mỡ dưới dạng triaglycerol. Chất béo không được đốt cháy ngay trong tế bào mỡ, nó phải được giải phóng khỏi tế bào mỡ thông qua các con đường nội tiết/ enzym. Khi được kích thích, tế bào mỡ giải phóng triaglycerol vào máu dưới dạng axit béo tự do (FFA), và chúng được vận chuyển qua máu đến các mô cần năng lượng. Bằng cách phân giải lipid, mỗi phân tử triaglycerol phân tách thành glycerol và ba acid béo. Khi lưu lượng máu đến các cơ đang hoạt động tăng, nhiều FFA sẽ được chuyển đến các cơ, nơi cần năng lượng. FFA xâm nhập vào bên trong ty thể và đây là nơi mà FFA sẽ bị đốt cháy. Khi FFA được giải phóng khỏi tế bào mỡ, tế bào mỡ sẽ co lại và đó là lý do khiến cơ thể trông gầy hơn khi cơ thể mất chất béo vì tế bào mỡ lúc này nhỏ hơn.
Các nhà khoa học kết luận rằng chất béo trong cơ thể chúng ta về cơ bản chỉ là một nguồn năng lượng dự trữ và các tế bào mỡ giống như các bể chứa.
Tài liệu tham khảo
- Physiological process of fat loss | Bulletin of the National Research Centre | Full Text [Internet]. [cited 2022 Sep 19]. Available from: https://bnrc.springeropen.com/articles/10.1186/s42269-019-0238-z
Tìm hiểu các bài viết liên quan: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
