Chế độ ăn ketogenic (keto) – một mô hình ăn rất ít carbohydrate và giàu chất béo – từ lâu được ứng dụng rộng rãi trong việc giảm cân. Tuy nhiên, cơ chế chính xác phía sau hiệu quả giảm cân của keto vẫn là một câu hỏi lớn trong giới khoa học. Một nghiên cứu mới đây đã gợi mở một cơ chế thú vị: sự thay đổi của axit mật và hệ vi sinh vật đường ruột có thể là “chìa khóa” giúp keto phát huy hiệu quả.
Keto và axit mật: Điều gì đã được tìm thấy?
Trong nghiên cứu này, các nhà khoa học đã cho chuột ăn chế độ ăn keto hoặc chế độ ăn thông thường trong 7 tuần. Kết quả cho thấy, chuột theo chế độ keto giảm đáng kể cân nặng và lượng đường huyết khi đói, đồng thời nồng độ một số chất chuyển hóa trong máu cũng thay đổi rõ rệt.
Cụ thể, hai loại axit mật nổi bật – taurodeoxycholic acid (TDCA) và tauroursodeoxycholic acid (TUDCA) – tăng cao ở nhóm chuột ăn keto. Khi nhóm nghiên cứu bổ sung thêm methionine (một loại axit amin) – làm tăng enzyme phân giải axit mật – thì các tác dụng giảm cân và hạ đường huyết của keto bị đảo ngược.
Quan trọng hơn, khi các nhà khoa học tiêm trực tiếp TDCA và TUDCA cho chuột, trọng lượng và đường huyết giảm, ngay cả khi chuột không ăn keto. Điều này cho thấy hai loại axit mật này đóng vai trò trung gian quan trọng trong hiệu ứng giảm cân của chế độ ăn ketogenic.
Nghiên cứu trên người: Có liên quan?
Để kiểm chứng kết quả ở người, nhóm nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ:
- Một nghiên cứu quan sát trên 416 người trưởng thành khỏe mạnh (20–60 tuổi)
- Một nghiên cứu can thiệp chế độ ăn keto ở 25 phụ nữ thừa cân/béo phì
Kết quả cho thấy, mức axit mật thấp có liên quan đáng kể đến chỉ số BMI cao hơn và đường huyết lúc đói cao hơn. Ngoài ra, các thay đổi về hệ vi khuẩn đường ruột – đặc biệt là mức độ enzyme phân giải axit mật – cũng có liên quan đến sự biến động về axit mật và các chỉ số chuyển hóa.
Tóm lại: ở cả người và chuột, sự thay đổi axit mật do chế độ ăn ảnh hưởng đến trọng lượng cơ thể và kiểm soát đường huyết.
Cơ chế: Vi khuẩn đường ruột – enzyme – axit mật – gen hấp thu calo
Các nhà khoa học đã đề xuất một chuỗi cơ chế như sau:
- Chế độ ăn keto làm giảm số lượng vi khuẩn Lactobacillus murinus, vốn tạo ra enzyme bile salt hydrolase (BSH) – enzyme này phá vỡ axit mật.
- Giảm BSH dẫn đến tăng tích lũy TDCA và TUDCA.
- Hai axit mật này ức chế biểu hiện gen CA1 trong ruột, một gen liên quan đến hấp thu calo và chuyển hóa chất.
- Kết quả: giảm hấp thu calo → giảm cân và hạ đường huyết lúc đói.
Có nên áp dụng chế độ ăn keto?
Mặc dù kết quả nghiên cứu rất hứa hẹn, các chuyên gia vẫn kêu gọi thận trọng khi áp dụng chế độ ăn keto lâu dài.
Alyssa Simpson, chuyên gia dinh dưỡng đường ruột tại Mỹ, nhận định: “Chế độ ăn keto có thể giúp giảm cân ngắn hạn, nhưng về lâu dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ vi sinh vật đường ruột, giảm sự đa dạng vi khuẩn và thay đổi môi trường đường ruột theo hướng không có lợi.”
Tương tự, chuyên gia Eliza Whitaker cảnh báo rằng nghiên cứu chỉ được thực hiện trên chuột đực – vốn có sự khác biệt sinh lý với chuột cái – nên cần thêm dữ liệu ở người. Bà cũng nhấn mạnh: “Một số nghiên cứu khác cho thấy chế độ ăn nhiều chất béo có thể gây mất cân bằng hệ vi sinh vật, làm tăng nguy cơ béo phì – điều trái ngược với mục tiêu của keto.”
Lựa chọn bền vững hơn: Địa Trung Hải hoặc DASH
Thay vì theo đuổi chế độ keto nghiêm ngặt, các chuyên gia khuyên nên lựa chọn những mô hình ăn uống lành mạnh và bền vững hơn, chẳng hạn như:
- Chế độ ăn Địa Trung Hải (Mediterranean diet): giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá, dầu ô liu…
- Chế độ DASH: kiểm soát huyết áp và ngăn ngừa tiểu đường, cũng giàu thực phẩm thực vật và ít chất béo bão hòa.
Cả hai chế độ này đều:
- Thúc đẩy sự đa dạng hệ vi sinh vật
- Giàu chất chống oxy hóa và chất xơ
- Hỗ trợ kiểm soát cân nặng và chuyển hóa lâu dài
Kết luận
Nghiên cứu mới cho thấy chế độ ăn keto có thể tác động đến axit mật thông qua hệ vi sinh vật đường ruột, từ đó ảnh hưởng đến khả năng hấp thu calo, cân nặng và đường huyết.
Tuy nhiên, dù cơ chế sinh học hấp dẫn và mới mẻ, các chuyên gia vẫn khuyến nghị nên tiếp cận keto một cách cẩn trọng. Đối với hầu hết mọi người, chế độ ăn giàu thực vật, đa dạng, cân bằng – như Địa Trung Hải hoặc DASH – vẫn là lựa chọn an toàn và hiệu quả hơn cho sức khỏe lâu dài.
Website: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
