Kẽm là một trong những vi chất quan trọng nhất cho sự phát triển của cơ thể, người ta nhận thấy có hơn 300 enzyme có kẽm tham gia vào cấu trúc hoặc đóng vai trò như chất xúc tác và các hoạt động điều hòa.
Hầu hết Zn trong cơ thể được liên kết với metallothionein (MT), một loại protein quan trọng đối với quá trình thải sắt, chống oxy hóa, quá trình sửa chữa tế bào, miễn dịch, tăng trưởng và biệt hóa. Kẽm rất cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển của thai nhi, đặc biệt là chức năng thần kinh và não bộ.
1. TÌNH TRẠNG KẼM CỦA BÀ MẸ TRONG THAI KỲ
Nồng độ Zn trong huyết thanh của người mẹ thường giảm cho đến khi tuổi thai được 35 tuần, do thay đổi nội tiết tố, tăng bài tiết Zn trong nước tiểu, tăng hấp thu Zn ở các mô của mẹ và sự vận chuyển Zn tích cực từ mẹ sang thai nhi. Ngược lại, nồng độ Zn trong hồng cầu tăng lên trong thời kỳ mang thai song song với anhydrase carbonic.
2. TÍCH LUỸ KẼM TRONG BÀO THAI
Hầu hết sự tích tụ Zn trong tử cung xảy ra trong ba tháng cuối của thai kỳ; do đó, trẻ sinh non, đặc biệt là trẻ sơ sinh có tuổi thai cực thấp, có nguy cơ bị thiếu Zn. Sự tích lũy Zn của bào thai người trong 3 tháng cuối được cho là nằm trong khoảng từ 211 đến 270 mcg/ kg/ ngày.
Thai nhi tích lũy Zn trong gan (chủ yếu là trong MT) ở nồng độ rất cao, đạt đỉnh 200 – 1020 mcg/ g trong mô tươi (các nghiên cứu ở Mỹ, Nhật Bản và New Zealand) ở 22 – 30 tuần thai kỳ và sau đó giảm dần đến 140 – 380 mcg/ g khi đủ tháng và 50 – 60 mcg/ g ở trẻ sơ sinh, trẻ em và người lớn.
MT trong gan giảm trong ba tháng cuối của thai kỳ và những tháng đầu tiên sau khi sinh. Có vẻ như MT giải phóng từ gan có thể cung cấp nguồn Zn nội sinh trong giai đoạn đầu sau sinh, có thể lên đến 2 tháng sau khi sinh ở trẻ sinh non.
Ở Brazil, nơi phổ biến tình trạng thiếu Zn, các khoảng nồng độ Zn trong gan thấp hơn đã được báo cáo trong khám nghiệm tử thi (30 – 304 mcg/ g ở tuổi thai 26 – 38 tuần, 13 – 268 mcg/ g ở 40 – 41 tuần thai và 3 – 299 mcg/ g khi <16 tuần sau sinh). Các bà mẹ mang thai hút thuốc có biểu hiện MT ở gan thấp hơn, điều này có thể là do sự cạnh tranh của cadimi trong thuốc lá với Zn.
Tóm lại, hầu hết sự tích lũy Zn của thai nhi diễn ra trong 3 tháng cuối thai kỳ. Nồng độ Zn trong gan đạt đỉnh ở tuần thứ 22 – 30 và có lẽ là cung cấp nguồn Zn nội sinh.
3. MẸ THIẾU KẼM
Những phụ nữ bị thiếu Zn có nồng độ Zn trong huyết thanh thấp hơn so với những người không bị thiếu. Các yếu tố nguy cơ gây thiếu Zn ở người mẹ bao gồm bệnh tiêu hóa, phẫu thuật giảm cân, bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh thận mạn tính, hút thuốc, nghiện rượu và chế độ ăn chay nhiều ngũ cốc và phytate.
Một số báo cáo trước đó chứng minh rằng sự thiếu hụt kẽm của người mẹ trong thời kỳ mang thai có liên quan đến các kết quả bất lợi cho thai kỳ bao gồm sảy thai, sinh non, thai chết lưu, tăng nguy cơ dị tật thai nhi (ví dụ dị tật ống thần kinh) hạn chế tăng trưởng trong tử cung (IUGR) và con có thể mắc các bệnh tim mạch và thận khi trưởng thành.
Một nghiên cứu đối chứng ngẫu nhiên và mù đôi cho thấy bổ sung kẽm trong thai kỳ giúp cải thiện chiều dài khi sinh sau khi điều chỉnh chiều cao, cân nặng trước khi mang thai và lứa đẻ của mẹ. Theo một đánh giá có hệ thống gần đây, bổ sung kẽm trước khi sinh dẫn đến tỷ lệ sinh non thấp hơn có ý nghĩa thống kê.
Tuy nhiên, các phân tích tổng hợp về thử nghiệm lâm sàng đối chứng ngẫu nhiên đã chỉ ra rằng, trong khi bổ sung Zn trong thai kỳ làm giảm 14% nguy cơ sinh non, nó không cải thiện sự phát triển của thai nhi. Đây có thể là kết quả của sự thiếu hụt phối hợp nhiều chất dinh dưỡng.
Tài liệu tham khảo
1. L. P. Brion, R. Heyne, và C. S. Lair, “Role of zinc in neonatal growth and brain growth: review and scoping review”, Pediatr Res, vol 89, số p.h 7, Art. số p.h 7, tháng 5 2021, doi: 10.1038/s41390-020-01181-z.
Tìm hiểu bài viết liên quan: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
