Phốt pho và phốt phát là những khoáng chất thiết yếu nhưng thường bị bỏ qua. Chúng tham gia vào nhiều chức năng quan trọng như xây dựng xương, hỗ trợ thận và tham gia tạo năng lượng cho tế bào. Thiếu hay thừa phốt pho đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ vai trò của phốt pho và cách bổ sung hợp lý qua chế độ ăn.
Phốt phát là gì?
Phốt phát là một dạng muối của phốt pho. Đây là hình thức mà phốt pho tồn tại trong cơ thể cũng như trong nhiều sản phẩm sinh hoạt hàng ngày như: chất tẩy rửa, nguyên liệu làm bánh, phô mai chế biến. Phốt phát cũng được bổ sung vào một số thực phẩm chế biến sẵn để tăng hương vị hoặc kết cấu.
Đối với những người không thể hấp thu đủ phốt pho qua chế độ ăn (do bệnh lý hoặc rối loạn chuyển hóa), phốt phát có thể được bổ sung dưới dạng thực phẩm bổ sung hoặc thuốc.
Phốt pho hoạt động như thế nào trong cơ thể?
Phốt pho làm việc chặt chẽ với canxi để xây dựng và duy trì xương chắc khỏe. Tuy nhiên, sự cân bằng giữa hai khoáng chất này là rất quan trọng. Khi lượng canxi quá cao, khả năng hấp thu phốt pho sẽ giảm và ngược lại.
Ngoài ra, phốt pho còn tham gia vào nhiều chức năng sống:
- Duy trì cấu trúc axit nucleic (ADN, ARN).
- Ổn định màng tế bào.
- Góp phần vào sản xuất năng lượng thông qua ATP – nguồn năng lượng của tế bào.
- Cần có vitamin D để cơ thể hấp thu phốt pho một cách hiệu quả.
Dấu hiệu của thiếu phốt pho
Tình trạng thiếu phốt pho trong máu được gọi là giảm phosphat máu. Tình trạng này xảy ra khi nồng độ phốt pho trong máu quá thấp. Hệ quả có thể bao gồm:
- Mệt mỏi, suy giảm năng lượng.
- Yếu cơ, đau nhức khớp.
- Trong trường hợp kéo dài, có thể gây mềm xương, tăng nguy cơ gãy xương.
Thiếu hụt phốt pho thường không phổ biến ở người khỏe mạnh, nhưng có thể gặp ở người suy dinh dưỡng, người nghiện rượu, hoặc mắc các bệnh lý mạn tính.
Dấu hiệu của thừa phốt pho
Ngược lại, tăng phosphat máu (mức phốt phát cao trong máu) cũng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.
Một số triệu chứng bao gồm:
- Đau cơ, đau khớp, yếu cơ.
- Ngứa ngáy, đỏ mắt.
- Các triệu chứng tiêu hóa: buồn nôn, nôn, táo bón hoặc tiêu chảy.
Trong trường hợp nặng, phốt pho dư thừa có thể kết hợp với canxi, gây lắng đọng canxi trong mạch máu, phổi, mắt và tim – đặc biệt nguy hiểm ở bệnh nhân suy thận.
Làm thế nào để bổ sung lượng phốt pho phù hợp?
Cách tốt nhất để duy trì nồng độ phốt pho khỏe mạnh là:
- Duy trì chế độ ăn cân đối, đầy đủ dinh dưỡng.
- Uống đủ nước.
- Tập thể dục thường xuyên.
Tham khảo ý kiến bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường hoặc đang mắc bệnh lý nền, đặc biệt là bệnh thận.
Thực phẩm chứa nhiều phốt pho
Phốt pho có mặt trong nhiều thực phẩm, bao gồm:
- Thịt và cá: thịt lợn, cá hồi, cá ngừ, cá tuyết…
- Sản phẩm từ sữa: sữa tươi, sữa chua, phô mai, ricotta, bánh flan, rượu trứng, sô cô la…
- Ngũ cốc nguyên hạt, lòng đỏ trứng và đậu lăng.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thực phẩm chế biến sẵn (xúc xích, thịt hộp, phô mai công nghiệp…) thường chứa nhiều phụ gia phốt phát – có thể làm tăng nguy cơ dư thừa phốt pho nếu tiêu thụ thường xuyên.
Thực phẩm chứa ít phốt pho
Các loại thực phẩm ít phốt pho thích hợp để bổ sung vào chế độ ăn, đặc biệt với người có nguy cơ tăng phốt phát máu:
- Trái cây và rau củ tươi: hầu hết đều có hàm lượng phốt pho thấp.
- Thực phẩm khác: lòng trắng trứng, bánh mì trắng, bỏng ngô không tẩm bơ.
Phốt pho và sức khỏe thận
Thận là cơ quan chính giúp điều hòa lượng phốt pho trong cơ thể. Khi chức năng thận suy giảm (ví dụ như trong bệnh thận mạn), phốt pho có thể tích tụ trong máu và làm tăng nguy cơ lắng đọng canxi tại các cơ quan.
Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến thận mà còn nguy hiểm cho tim, phổi, mắt và mạch máu. Ở những bệnh nhân chạy thận nhân tạo, việc kiểm soát lượng phốt pho qua chế độ ăn uống và thuốc là rất quan trọng.
Website: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
