Lactose là nguồn cung cấp calo chính trong sữa, chất bổ sung dinh dưỡng cần thiết cho trẻ sơ sinh và là thực phẩm cung cấp Canxi quan trọng trong chế độ ăn uống của người trưởng thành. Mức độ trầm trọng của LI phụ thuộc vào liều lượng lactose, sự biểu hiện của lactase và hệ vi sinh vật đường ruột.
1. LACTOSE VÀ QUÁ TRÌNH TIÊU HOÁ, HẤP THU
- Lactose là disaccharide tồn tại chủ yếu trong sữa và các sản phẩm từ sữa, hiếm thấy ở các thực phẩm khác.
Trẻ sơ sinh thích nghi duy nhất với chế độ dinh dưỡng dựa trên đường lactose. Lactose dường như cũng là monosaccharide hoặc disaccharide duy nhất không làm tăng nguy cơ sâu răng.
- Quá trình tiêu hóa và hấp thụ lactose:
Quá trình tiêu hóa và hấp thụ lactose diễn ra ở ruột non. Lactose là cơ chất chính của lactase-phlorizin hydrolase được sản xuất tại diềm bàn chải ruột với nồng độ cao nhất ở giữa hỗng tràng. Enzyme kéo dài màng đỉnh của các tế bào ruột trưởng thành và được tạo thành từ hai chuỗi polypeptide 160 kDa ngoại bào giống hệt nhau, cũng như một phần nội chất ngắn.
Hoạt động alpha-glucosidase của enzym này phân cắt disaccharide đường sữa thành monosaccharide: glucose và galactose, sau đó được vận chuyển tích cực vào tế bào biểu mô (tế bào ruột) bởi chất đồng vận chuyển tích cực natri/glucose (galactose) (SGLT1). Ở nồng độ cao hơn, chất vận chuyển thứ cấp (GLUT2) tham gia. Từ các tế bào ruột, glucose di chuyển vào các mao mạch xung quanh bằng khuếch tán thuận lợi.
2. KÉM DUNG NẠP LACTOSE VÀ CÁC NGUYÊN NHÂN
2.1. Kém dung nạp lactose và không dung nạp lactose
Kém dung nạp lactose (Lactose malabsorption- LM) là tình trạng lactose được đưa vào ruột già do hậu quả của thiếu lactase.
Không dung nạp lactose (Lactose Intolerance- LI) được đặc trưng bởi sự hiện diện của các dấu hiệu lâm sàng chủ yếu ở đường tiêu hóa như đau bụng, đầy bụng và tiêu chảy do sự hấp thu và quá trình lên men đường ruột của lactose bị suy giảm vì thiếu hụt enzym lactase.
Kém dung nạp lactose là điều kiện tiên quyết cần thiết cho chứng không dung nạp lactose (LI). Tuy nhiên, những người bị LM chưa chắc đã bị LI. Nhiều người bị LM không có triệu chứng sau khi uống một khẩu phần tiêu chuẩn các sản phẩm từ sữa trong khi những người khác phát triển các triệu chứng (LI).
Mức độ nghiêm trọng hoặc xuất hiện các triệu chứng lâm sàng sau khi tiêu thụ lactose này có thể thay đổi bởi một số yếu tố, bao gồm liều lượng lactose, lượng lactase sản xuất được, sử dụng đồng thời các thành phần chế độ ăn uống khác, thời gian di chuyển của đường ruột đường ruột và thành phần vi sinh vật trong ruột.
2.2. Các nguyên nhân dẫn đến kém hấp thu lactose
- Thiếu hụt lactase bẩm sinh: Rối loạn di truyền rất hiếm (điển hình là đột biến lệch khung) dẫn đến gen tổng hợp lactase thiếu biểu hiện và xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng khi bắt đầu bú sữa ngay sau khi sinh như tiêu chảy nặng, nhiễm toan và tăng calci huyết.
- Thiếu men lactase ở trẻ sinh non: Ở trẻ sinh non, lactase ruột có thể không được phát triển đầy đủ. Loại bất dung nạp lactose này thường sẽ biến mất sau 1 thời gian ngắn.
- Kém hấp thu nguyên phát: Dạng kém hấp thu phổ biến nhất do thiếu hụt lactase (kiểu hình trội trên toàn thế giới). Điều này là do một số đa hình trong vùng khởi động phiên mã của gen lactase. Khả năng tiêu hóa đường lactose khi trưởng thành giảm và ảnh hưởng đến khoảng 1/4–1/3 dân số thế giới có thể do sự thích nghi với việc cai sữa.
- Kém hấp thu thứ phát: Hấp thu lactose do biểu hiện lactase thấp hơn, điển hình là trong tình trạng viêm ruột (có thể hồi phục). Các bệnh hoặc chất độc ảnh hưởng đến phần gần ruột non làm mất diện tích bề mặt ruột có thể dẫn đến thiếu hụt lactase. Sau khi phục hồi, bề mặt có thể cải thiện, nếu không có khuynh hướng di truyền, tiêu hóa đường lactose có thể được cải thiện. Một số ví dụ về bệnh là bệnh do vi rút, ví dụ, nhiễm vi rút Rota ở trẻ em, ký sinh trùng đơn bào, ví dụ: Giardia, bệnh celiac, suy dinh dưỡng, tiếp xúc với bức xạ, phẫu thuật đường tiêu hóa trên và một số loại thuốc, ví dụ như olmesartan.
3. SINH LÝ BỆNH LIÊN QUAN ĐẾN LI
Các triệu chứng của LI được coi là gây ra bởi lực thẩm thấu trong ruột, phụ thuộc vào tốc độ và số lượng disaccharide không được tiêu hóa đi vào ruột non và ruột già. Sự lên men vi khuẩn nhanh chóng của lactose thành khí và SCFA góp phần gây ra các triệu chứng. Tình huống này xảy ra thường xuyên nhất ở những người giảm sản xuất lactase không tiêu thụ sữa thường xuyên hoặc gần đây phát triển chứng suy giảm men lactase thứ cấp. Các triệu chứng có thể liên quan trực tiếp đến việc tiêu thụ lactose ở những người suy giảm lactase tạo thành LI.
4. BIẾN CHỨNG CỦA BẤT DUNG NẠP LACTOSE
Lactose là thành phần chính của sữa động vật, do đó phương pháp đơn giản nhất là loại bỏ các thực phẩm từ sữa khỏi chế độ ăn uống. Những biến chứng của không dung nạp lactose được xem xét như hậu quả của giảm tiêu thụ sữa.
Ngoài lactose, sữa là nguồn cung cấp dồi dào canxi và các chất dinh dưỡng quan trọng khác cho sức khỏe của xương. Một đánh giá về lượng canxi trong chế độ ăn uống trên toàn cầu, dựa trên 74 quốc gia, cho thấy sự khác biệt lớn ở các khu vực khác nhau trên thế giới. Người châu Á (có tỷ lệ giảm lactase cao) thường tiêu thụ <500 mg / ngày. Ở Châu Phi và Nam Mỹ (tỷ lệ giảm lactase ở mức trung bình) tiêu thụ là 400–700 mg / ngày, và ở Bắc Âu (tỷ lệ giảm lactase thấp) tiêu thụ đạt> 1000 mg / ngày.
Triệu chứng thường thấy của không dung nạp lactose là tiêu chảy và có thể gây ra tiêu chảy kéo dài. Tiêu chảy kéo dài không có can thiệp y tế có thể dẫn đến mất nước và điện giải, suy dinh dưỡng ở trẻ em.
Tài liệu tham khảo
[1] A. Szilagyi và N. Ishayek, “Lactose Intolerance, Dairy Avoidance, and Treatment Options”, Nutrients, vol 10, số p.h 12, tr 1994, tháng 12 2018, doi: 10.3390/nu10121994.
[2] B. Misselwitz, M. Butter, K. Verbeke, và M. R. Fox, “Update on lactose malabsorption and intolerance: pathogenesis, diagnosis and clinical management”, Gut, vol 68, số p.h 11, tr 2080–2091, tháng 11 2019, doi: 10.1136/gutjnl-2019-318404.
Tìm hiếu bài viết liên quan: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
