Lactose là nguồn cung cấp calo chính trong sữa thông thường, chất bổ sung dinh dưỡng cần thiết cho trẻ sơ sinh và là thực phẩm cung cấp Canxi quan trọng trong chế độ ăn uống của người trưởng thành. Mức độ trầm trọng của không dung nạp lactose (LI) phụ thuộc vào liều lượng lactose, sự thiếu hụt lactase và hệ vi sinh vật đường ruột. Hệ vi sinh vật đường ruột có thể được điều chỉnh bằng cách bổ sung sinh học, có thể làm giảm các dấu hiệu và triệu chứng của không dung nạp lactose.
1.Kém dung nạp lactose và các nguyên nhân
1.1. Kém dung nạp lactose và không dung nạp lactose
Kém dung nạp lactose (Lactose malabsorption- LM) là tình trạng lactose được đưa vào ruột già do hậu quả của thiếu lactase.
Không dung nạp lactose (Lactose Intolerance- LI) được đặc trưng bởi sự hiện diện của các dấu hiệu lâm sàng chủ yếu ở đường tiêu hóa như đau bụng, đầy bụng và tiêu chảy do sự hấp thu và quá trình lên men đường ruột của lactose bị suy giảm vì thiếu hụt enzym lactase.
Kém dung nạp lactose là điều kiện tiên quyết cần thiết cho chứng không dung nạp lactose (LI). Tuy nhiên, những người bị LM chưa chắc đã bị LI. Nhiều người bị LM không có triệu chứng sau khi uống một khẩu phần tiêu chuẩn các sản phẩm từ sữa trong khi những người khác phát triển các triệu chứng (LI).
Mức độ nghiêm trọng hoặc xuất hiện các triệu chứng lâm sàng sau khi tiêu thụ lactose này có thể thay đổi bởi một số yếu tố, bao gồm liều lượng lactose, lượng lactase sản xuất được, sử dụng đồng thời các thành phần chế độ ăn uống khác, thời gian di chuyển của đường ruột đường ruột và thành phần vi sinh vật trong ruột.
1.2. Các nguyên nhân dẫn đến kém hấp thu lactose
- Thiếu hụt lactase bẩm sinh: Rối loạn di truyền rất hiếm (điển hình là đột biến lệch khung) dẫn đến gen tổng hợp lactase thiếu biểu hiện và xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng khi bắt đầu bú sữa ngay sau khi sinh như tiêu chảy nặng, nhiễm toan và tăng calci huyết.
- Thiếu men lactase ở trẻ sinh non: Ở trẻ sinh non, lactase ruột có thể không được phát triển đầy đủ. Loại bất dung nạp lactose này thường sẽ biến mất sau 1 thời gian ngắn.
- Kém hấp thu nguyên phát: Dạng kém hấp thu phổ biến nhất do thiếu hụt lactase (kiểu hình trội trên toàn thế giới). Điều này là do một số đa hình trong vùng khởi động phiên mã của gen lactase. Khả năng tiêu hóa đường lactose khi trưởng thành giảm và ảnh hưởng đến khoảng 1/4–1/3 dân số thế giới có thể do sự thích nghi với việc cai sữa.
- Kém hấp thu thứ phát: Hấp thu lactose do biểu hiện lactase thấp hơn, điển hình là trong tình trạng viêm ruột (có thể hồi phục). Các bệnh hoặc chất độc ảnh hưởng đến phần gần ruột non làm mất diện tích bề mặt ruột có thể dẫn đến thiếu hụt lactase. Sau khi phục hồi, bề mặt có thể cải thiện, nếu không có khuynh hướng di truyền, tiêu hóa đường lactose có thể được cải thiện. Một số ví dụ về bệnh là bệnh do vi rút, ví dụ, nhiễm vi rút Rota ở trẻ em, ký sinh trùng đơn bào, ví dụ: Giardia, bệnh celiac, suy dinh dưỡng, tiếp xúc với bức xạ, phẫu thuật đường tiêu hóa trên và một số loại thuốc, ví dụ như olmesartan.
2. Tác dụng của bổ sung lợi khuẩn trong chứng không dung nạp lactose
Probiotic được Tổ chức Y tế Thế giới định nghĩa là các vi khuẩn sống khi đưa vào cơ thể với số lượng đủ sẽ sinh ra các hiệu quả có lợi cho vật chủ. Probiotic có thể được bổ sung qua đường uống thông qua các chế phẩm sinh học như men vi sinh.
2.1. Cơ chế của probiotic trong không dung nạp lactose
- Đầu tiên, khi đến hệ tiêu hóa, men vi sinh đóng vai trò là nguồn cung cấp enzyme lactase trong đường ruột, làm tăng khả năng thủy phân tổng thể và lên men ở ruột già.
- Thứ hai, chế phẩm sinh học có tác dụng đối kháng với vi khuẩn gây rối loạn sinh khí (tạo ra khí), tăng cường sự bù trừ của ruột kết bằng cách tiết ra các chất giống như kháng sinh, cạnh tranh vị trí dính vào niêm mạc, và điều chỉnh tính thấm của hàng rào ruột.
2.2. Probiotic làm giảm các triệu chứng của không dung nạp lactose
Sự trao đổi chất của vi khuẩn đặc hiệu với chủng có thể hoạt động trong việc lựa chọn các chế phẩm sinh học và cộng sinh để giảm các triệu chứng của rối loạn tiêu hóa, bao gồm LI. Các nghiên cứu trước đây đã chứng minh rằng B. longum , cũng như L. rhamnosus , cải thiện các triệu chứng đường tiêu hóa nói chung, thúc đẩy khả năng dung nạp lactose và kích thích sự thay đổi tích cực trong thành phần vi sinh vật đường ruột. Bổ sung probiotic ở những người bị LI làm giảm đáng kể tình trạng đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa, chướng bụng và/hoặc đầy hơi.
Các tiêu chí phổ biến được sử dụng để lựa chọn giống, loài và chủng vi sinh vật probiotic bao gồm khả năng chống chịu với môi trường ruột, khả năng bám dính vào niêm mạc ruột và khả năng loại trừ các tác nhân gây bệnh. Trong một đánh giá có hệ thống về các thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng, hầu hết các loài probiotics được sử dụng (bao gồm L. acidophilus, L. reuteri, L. rhamnosus và L. bulgaricus , S. thermophilus và B. longum ) đều có hiệu quả trong việc làm giảm các triệu chứng lâm sàng.
Tác dụng của B. animalis đã được chứng minh trên cả in vitro và in vivo, B. animalis là một trong những vi khuẩn phổ biến nhất được tìm thấy trong hệ vi sinh vật đường ruột và là một trong những vi khuẩn bifidobacteria lợi khuẩn được nghiên cứu tốt nhất; vi khuẩn này có đặc tính kết dính chất nhầy mạnh mẽ, ức chế mầm bệnh và cải thiện chức năng hàng rào, cũng như tăng cường tiêu hóa lactose và tăng thời gian vận chuyển ở bệnh nhân LI.
Prebiotics là thực phẩm chức năng kích thích sự phát triển của vi khuẩn đường ruột có lợi và tăng tính thấm của ruột kết, có khả năng làm giảm các triệu chứng của LI. Cụ thể, galacto-oligosaccharides (GOS) đã được chứng minh là làm tăng sự phong phú của các loài Bifidobacterium lên men lactose, Faecalibacterium, Lactobacillus và Roseburia trong ruột. Cần lưu ý rằng cơ chế sử dụng GOS của vi khuẩn đường ruột chưa được hiểu đầy đủ, và hiệu quả và đáp ứng khác nhau giữa các chủng.
Tài liệu tham khảo
[1] A. Szilagyi và N. Ishayek, “Lactose Intolerance, Dairy Avoidance, and Treatment Options”, Nutrients, vol 10, số p.h 12, tr 1994, tháng 12 2018, doi: 10.3390/nu10121994.
[2] R. Leis, M.-J. de Castro, C. de Lamas, R. Picáns, và M. L. Couce, “Effects of Prebiotic and Probiotic Supplementation on Lactase Deficiency and Lactose Intolerance: A Systematic Review of Controlled Trials”, Nutrients, vol 12, số p.h 5, tr 1487, tháng 5 2020, doi: 10.3390/nu12051487.
Tìm hiểu bài viết liên quan: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
