Người cao tuổi được định nghĩa theo WHO là những người trên 60 tuổi.
Ở người cao tuổi, các cơ quan xuất hiện lão hóa, do đó đặc điểm sinh lý có những thay đổi về cả cấu trúc cơ thể, chức năng của các hệ cơ quan như: hệ tiêu hóa, nội tiết, miễn dịch, thần kinh, tiết niệu. Trong đó những rối loạn về hấp thu chất dinh dưỡng và chuyển hóa dinh dưỡng dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng rất phổ biến ở người già.
1. CÁC RỐI LOẠN VỀ HẤP THU CHẤT DINH DƯỠNG
Chức năng cơ học của hệ thống tiêu hóa: như nhai kém, giảm nhu động đường tiêu hóa dẫn đến giảm hấp thu chất dinh dưỡng ở người già.
Hoạt động nhai:
+ Những thay đổi chính liên quan đến tuổi tác trong khoang miệng là giảm lực cắn và giảm xuất hiện phản xạ hàm dưới, giảm số lượng các thụ thể cảm giác oro (thụ thể cơ và cảm giác) dẫn đến tăng ngưỡng cảm giác và suy giảm tiết nước bọt. Hoạt động vận động của lưỡi và cơ nhai cũng suy giảm dẫn đến giảm lực cắn tối đa.
+ Chức năng nhai ở người cao tuổi phụ thuộc vào hai yếu tố chính, đó là số lượng răng đối kháng tự nhiên và số lượng, chất lượng nước bọt. Mất răng gây suy giảm khả năng nhai và thay đổi mô ở xương hàm dưới, và mức độ suy giảm có liên quan đến số lượng răng còn lại.
Hoạt động co bóp ở dạ dày:
Quá trình làm rỗng dạ dày đóng một vai trò quan trọng trong động học của sự hấp thụ chất dinh dưỡng, do đó điều chỉnh việc sử dụng chất dinh dưỡng trong các chức năng của cơ thể. Một số nghiên cứu đã quan sát thấy sự gia tăng đáng kể 30-40% thời gian làm rỗng dạ dày ở thể rắn và lỏng ở người cao tuổi.
Tuy nhiên vẫn còn nhiều mâu thuẫn so với các nghiên cứu khác khi không tìm thấy ảnh hưởng của lão hóa đến tốc độ làm rỗng dạ dày.
Nhu động ruột:
Ảnh hưởng của lão hóa đối với nhu động ruột non không được ghi nhận nhiều trong tài liệu. Mặc dù tốc độ lan truyền của giai đoạn 3 của phức hợp vận động di chuyển chậm hơn ở người cao tuổi, các mô hình nhu động và tốc độ vận chuyển dường như được duy trì trong ruột non trong quá trình lão hóa.
Nhu động đại tràng:
Báo cáo về ảnh hưởng của lão hóa đến thời gian thức ăn tồn dư trong đại tràng cũng khác nhau giữa các nghiên cứu. Metcalf và cộng sự (1987) báo cáo không có ảnh hưởng đáng kể của sự lão hóa đến thời gian vận chuyển ở các phân đoạn khác nhau của đại tràng trong khi Madsen và Graff (2004) đã chứng minh sự gia tăng đáng kể thời gian vận chuyển đại tràng ở những đối tượng lớn tuổi (+ 70%).
Đáng lưu ý là tỷ lệ táo bón tăng lên theo độ tuổi và táo bón dường như không phải là hậu quả sinh lý của quá trình lão hóa bình thường và những lý do cơ bản dẫn đến táo bón ở tuổi cao bao gồm lượng chất xơ và chất xơ trong chế độ ăn uống không đủ, giảm hoạt động thể chất, các bệnh liên quan đến tuổi tác và thuốc mạn tính.
Ảnh hưởng của thời gian vận chuyển phân đoạn lão hóa trong ruột vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ và các kết quả mâu thuẫn không cho phép đưa ra kết luận rõ ràng. Sự giảm số lượng và thoái hóa của các tế bào thần kinh và tế bào thần kinh đệm chi phối sự co của các lớp cơ thành ruột có thể giải thích sự thay đổi trong nhu động ruột trong suy giảm chức năng của đường tiêu hóa do lão hóa.
Tiết dịch tiêu hóa
Sự teo đi của lớp niêm mạc:
+ Các lớp niêm mạc đường tiêu hóa bị suy giảm do tuổi tác, các mạch máu tưới các cơ quan tiêu hóa bị xơ vữa nên lượng máu tới các cơ quan này bị giảm sút.
+ Teo lớp màng nhầy ở ống tiêu hóa dẫn đến giảm độ căng biểu mô che phủ, giảm diện tích tiếp xúc với màng nhầy với các chất bên trong ruột, qua đó giảm hấp thu tại ống tiêu hóa, đặc biệt là ở ruột non.
+ Ở người trên 60 tuổi thường có chứng thiếu acid clohydric do niêm mạc dạ dày bị teo, ảnh hưởng đến hấp thu sắt, folate, calci, vitamin K, vitamin B12.
Sự teo đi hoặc thoái hóa chức năng của các cơ quan tiết dịch tiêu hóa cũng ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thu. Giảm tiết đáng kể cả về số lượng và chất lượng dịch đường tiêu hóa như nước bọt, dịch vị, dịch tụy, dịch mật, dịch ruột nên khả năng tiêu hóa thức ăn bị kém, từ đó làm giảm hấp thu các chất dinh dưỡng.
Hệ vi sinh đường ruột
Đa dạng sinh học giảm và mất sự ổn định của hệ vi sinh vật đường ruột thường được quan sát thấy ở người cao tuổi khi so sánh với các đối tượng trẻ tuổi. Thành phần của hệ vi sinh vật của người cao tuổi tương quan đáng kể với các chỉ số về tình trạng ốm yếu, bệnh đồng mắc, tình trạng dinh dưỡng và các dấu hiệu viêm.
Các cơ quan khác
Rối loạn chức năng của các cơ quan khác cũng ảnh hưởng rất lớn đến nhu động ruột và hấp thu các chất dinh dưỡng như hệ thần kinh, hệ nội tiết, đặc biệt là tuyến giáp. Khả năng kém dung nạp glucose tăng lên theo độ tuổi do rối loạn chuyển hóa glucose có thể ảnh hưởng tới dinh dưỡng calci.
2. CÁC RỐI LOẠN VỀ CHUYỂN HÓA DINH DƯỠNG
– Những thay đổi của nhu mô và cấu trúc gan ở người cao tuổi, cùng với đó là hiện tượng thoái hóa mỡ ở gan làm chức năng gan giảm, dẫn tới các rối loạn chuyển hóa chất dinh dưỡng, đặc biệt là chuyển hóa protein.
– Các rối loạn về tiết dịch tiêu hóa cũng làm ảnh hưởng tới chuyển hóa chất dinh dưỡng.
– Các rối loạn chuyển hóa hay gặp là: bệnh đái tháo đường, gout, rối loạn lipid máu, hội chứng chuyển hóa, loãng xương.
Tài liệu tham khảo
- Phạm Văn Phú, Dinh dưỡng cơ sở. Nhà xuất bản Y học, 2016.
- D. Rémond và c.s., “Understanding the gastrointestinal tract of the elderly to develop dietary solutions that prevent malnutrition”, Oncotarget, vol 6, số p.h 16, tr 13858–13898, tháng 5 2015.
- H. Shimokata và F. Kuzuya, “[Aging, basal metabolic rate, and nutrition]”, Nihon Ronen Igakkai Zasshi, vol 30, số p.h 7, tr 572–576, tháng 7 1993, doi: 10.3143/geriatrics.30.572.
Tìm hiểu bài viết liên quan: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
