Viêm loét đại tràng (Ulcerative colitis- UC) – một dạng của bệnh viêm ruột (inflammatory bowel disease- IBD) – là một bệnh viêm mạn tính, vô căn ảnh hưởng đến đại tràng và được đặc trưng bởi tình trạng viêm niêm mạc thuyên giảm rồi lại tái phát.
Mối liên quan giữa hệ vi sinh đường ruột và viêm loét đại tràng
Bệnh nhân UC hầu hết có máu trong phân và tiêu chảy. UC có liên quan đến tỷ lệ mắc bệnh lớn ở các nước phương Tây và tỷ lệ mắc bệnh đang gia tăng ở các nước đang phát triển. Sinh lý bệnh đa yếu tố của UC bao gồm di truyền, khiếm khuyết hàng rào biểu mô, điều hòa phản ứng miễn dịch bị rối loạn, mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột và các yếu tố môi trường.
Một nhóm các bệnh nhân UC được báo cáo có những bất thường trong hệ vi sinh vật đường ruột. Trong một số nghiên cứu, bệnh nhân viêm loét đại tràng đã được chứng minh là có sự giảm đa dạng vi khuẩn, đặc trưng bởi giảm Firmicutes và tăng Gammaproteobacteria và Enterobacteriaceae.
Tuy nhiên, không rõ rối loạn vi khuẩn là nguyên nhân hay hậu quả của viêm niêm mạc ở viêm loét đại tràng. Tình trạng viêm ở đại tràng kích thích sản xuất Interferon gamma (IFN-γ) mà cuối cùng tạo ra các loại oxy phản ứng (ROS). ROS tạo sản phẩm cho quá trình hô hấp kỵ khí mà những sản phẩm này có thể được sử dụng bởi vi khuẩn yếm khí tùy ý để phát triển nhanh hơn, dẫn đến giảm sự đa dạng của vi khuẩn.
Rối loạn sinh học của hệ vi sinh vật có thể kích thích hơn nữa sự phát triển của nấm và làm trầm trọng thêm tình trạng viêm nhiễm thông qua kích hoạt con đường tế bào trình diện kháng nguyên kitin và β -glucan (APC) của tế bào T hỗ trợ loại 1 (TH1). Ngoài ra, rối loạn vi sinh vật có liên quan đến sự phong phú và phong phú của vi khuẩn, có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật của vi khuẩn thông qua chuyển gen: DMSO, dimetyl sulfoxit; TMAO, trimetylamin N-oxit.
Chế độ ăn và viêm loét đại tràng
Các yếu tố chế độ ăn uống có thể liên quan đến sinh bệnh học UC hoặc quá trình bệnh thông qua tác động trực tiếp lên vật chủ hoặc tác động gián tiếp thông qua điều chỉnh thành phần hoặc chức năng của hệ vi sinh vật đường ruột. Chế độ ăn uống có vai trò chính trong việc hình thành thành phần vi sinh vật đường ruột và điều chỉnh chức năng trao đổi chất của chúng.
Agus và cộng sự chỉ ra rằng chế độ ăn nhiều chất béo/nhiều đường dẫn đến rối loạn vi khuẩn niêm mạc ruột đặc trưng bởi sự phát triển quá mức của vi khuẩn tiền viêm và giảm vi khuẩn bảo vệ. Chế độ ăn phương Tây có đặc điểm là ăn nhiều đường và chất béo, giảm lượng chất xơ có liên quan đến việc giảm acid béo chuỗi ngắn SCFA và tăng khả năng mắc bệnh viêm đại tràng trong các nghiên cứu thực nghiệm.
SCFA có nguồn gốc từ quá trình lên men vi khuẩn cộng sinh của các chất xơ khó tiêu hóa ở cả ruột non và ruột già, có vai trò thiết yếu trong việc duy trì chức năng hàng rào niêm mạc và điều chỉnh chức năng miễn dịch. SCFA điều chỉnh các chức năng của tế bào biểu mô và/hoặc tế bào miễn dịch thông qua thay đổi biểu hiện gen, biệt hóa tế bào, hóa ứng động, tăng sinh và chết theo chương trình. Số lượng vi khuẩn tạo SCFA như Faecalibacterium prausnitzii giảm ở một số bệnh nhân viêm loét đại tràng và những vi khuẩn này có mối tương quan nghịch với hoạt động của bệnh.
Các nhà nghiên cứu đã phân tích tổng cộng 23 thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên với tổng số 1763 bệnh nhân mắc UC. Kết quả cho thấy việc sử dụng men vi sinh ở những bệnh nhân bị UC trầm trọng làm tăng đáng kể số lần thuyên giảm lâm sàng và giảm số lần tái phát.
Sử dụng men vi sinh có thể có lợi trong điều trị viêm loét đại tràng trong giai đoạn thuyên giảm của bệnh cũng như trong giai đoạn cấp tính của viêm loét đại tràng. Probiotic có thể ngăn ngừa tái phát các đợt bùng phát cấp tính và trong các đợt bùng phát viêm loét đại tràng, chúng giúp làm dịu chứng viêm.
Tuy nhiên, trên cơ sở các kết quả nghiên cứu, các khuyến nghị của ESPEN khuyên không nên sử dụng men vi sinh sống trong điều trị giai đoạn hoạt động của viêm loét đại tràng nặng do khả năng nhiễm khuẩn huyết và thiếu dữ liệu về hiệu quả của chúng. Tuy nhiên, những hướng dẫn này không loại bỏ việc sử dụng chúng khi có mong muốn thuyên giảm bệnh viêm loét đại tràng nhẹ đến trung bình.
Tài liệu tham khảo
[1] M. Radziszewska, J. Smarkusz-Zarzecka, L. Ostrowska, và D. Pogodziński, “Nutrition and Supplementation in Ulcerative Colitis”, Nutrients, vol 14, số p.h 12, tr 2469, tháng 6 2022, doi: 10.3390/nu14122469.
[2] J. Shen, Z.-X. Zuo, và A.-P. Mao, “Effect of probiotics on inducing remission and maintaining therapy in ulcerative colitis, Crohn’s disease, and pouchitis: meta-analysis of randomized controlled trials”, Inflamm Bowel Dis, vol 20, số p.h 1, tr 21–35, tháng 1 2014, doi: 10.1097/01.MIB.0000437495.30052.be.
[3] A. Agus và c.s., “Western diet induces a shift in microbiota composition enhancing susceptibility to Adherent-Invasive E. coli infection and intestinal inflammation.”, Sci Rep, vol 6, tr 19032, tháng 1 2016, doi: 10.1038/srep19032.
[4] N. E. Burr, M. A. Hull, và V. Subramanian, “Folic Acid Supplementation May Reduce Colorectal Cancer Risk in Patients With Inflammatory Bowel Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis”, J Clin Gastroenterol, vol 51, số p.h 3, tr 247–253, tháng 3 2017, doi: 10.1097/MCG.0000000000000498.
Website: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
