Vitamin D là một vitamin tan trong dầu, được biết nhiều nhất với vai trò kích thích hấp thụ calci và tăng cường quá trình cốt hóa xương, đảm bảo cho xương và răng chắc khỏe.
Thiếu vitamin D ở trẻ sơ sinh phổ biến trên toàn thế giới, góp phần gây ra chứng còi xương dinh dưỡng và nhuyễn xương có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, sự tăng trưởng của trẻ sơ sinh và phát triển sau này. Lượng vitamin D trong sữa mẹ thấp và trẻ bú mẹ hoàn toàn có nguy cơ bị thiếu hoặc thiếu vitamin D. Do đó trẻ sơ sinh được khuyến cáo bổ sung vitamin D.
1. VAI TRÒ CỦA VITAMIN D Ở TRẺ SƠ SINH
Vitamin D có 2 dạng vitamin D chính: vitamin D2 (ergocalciferol) và vitamin D3 (cholecalciferol). Vitamin D2 có nguồn gốc tổng hợp, thường có nhiều trong sữa và các loại thực phẩm khác. Vitamin D3 được tổng hợp dưới da nhờ tia cực tím có trong ánh sáng mặt trời (UVB).
Thời gian tia UVB xuyên qua được tầng ozone nhiều nhất trong ngày là từ 9h sáng đến 4 giờ chiều. UVB chuyển tiền vitamin D (7-dehydrocholesterol) thành vitamin D3 (cholecalciferol). Chất hoạt tính của vitamin D ở các mô là 1,25-dihydroxyvitamin D (25-OH D).
Vitamin D là một vi chất dinh dưỡng quan trọng tham gia vào hệ thống miễn dịch, hệ xương và chức năng thần kinh cơ. Nó cũng đóng một vai trò điều tiết trong một số quá trình viêm.
Một số nghiên cứu lâm sàng đã báo cáo rằng bổ sung vitamin D có thể làm giảm nhiễm trùng đường hô hấp và nồng độ vitamin D có liên quan đến các bệnh tật ở trẻ sơ sinh như hội chứng suy hô hấp và loạn sản phế quản phổi. Nồng độ vitamin D trong máu cuống rốn thấp làm tăng nguy cơ nhiễm trùng huyết và nhiễm trùng đường hô hấp trong năm đầu đời.
Ngoài các khía cạnh miễn dịch, vitamin D cần thiết cho quá trình chuyển hóa calci bình thường và sự phát triển hệ xương, cả hai quá trình quan trọng đối với trẻ sơ sinh. Yếu tố mạnh nhất quyết định nồng độ vitamin D ở thai nhi và trẻ sơ sinh là nồng độ vitamin D của mẹ trong thai kỳ. Mức vitamin D của mẹ thấp dự báo tình trạng thiếu vitamin D ở trẻ sơ sinh khi sinh. Tuy nhiên, nồng độ vitamin D bình thường của người mẹ cũng được tìm thấy ở trẻ bị thiếu vitamin D khi sinh.
2. BỔ SUNG VITAMIN D Ở TRẺ SINH NON
Trẻ đẻ non là những trẻ ra đời khi tuổi thai chưa đầy 37 tuần, tính từ ngày đầu tiên của kỳ kinh cuối cùng bất kể trọng lượng trẻ sinh ra là bao nhiêu (thường cân nặng dưới 2.500g). Quá trình hình thành và khoáng hóa xương chủ yếu xảy ra ở giai đoạn sau của thai kỳ, do vậy quá trình này có thể bị ảnh hưởng bởi cả sinh non và việc mẹ bổ sung không cung cấp đủ chất trong thai kì.
Mức độ dinh dưỡng thấp ở trẻ sinh non có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh xương chuyển hóa, như chứng loãng xương khi sinh non. Điều này có thể là do lượng cung cấp hoặc hấp thụ không đủ calci, phospho và lượng vitamin D thấp. Nồng độ 25 (OH) D huyết thanh là giá trị thường được sử dụng để đánh giá tình trạng vitamin D, dưới 20 ng/mL được coi là thiếu và hay gặp ở trẻ sinh non.
Để đối phó với tình trạng thiếu vitamin D phổ biến ở trẻ em, các cơ quan chuyên môn đã khuyến nghị lượng vitamin D là 400 IU/ ngày cho tất cả trẻ sơ sinh. Tổng lượng vitamin D tiêu chuẩn được hấp thu 400 IU/ ngày sẽ đạt được mức 25(OH) D trên mức 20 ng/ mL và hầu ở hầu hết trẻ có mức trung bình trên 30 ng/ mL.
Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng bổ sung liều 400 IU/ ngày cho trẻ sinh non không tạo ra sự khác biệt về tình trạng thiếu vitamin D và cần xem xét bổ sung liều cao hơn. Amnon Zung và cộng sự tăng cường bổ sung 600 IU/ ngày cho trẻ sinh non có cân nặng <2 kg cho thấy có hiệu quả trong việc tăng tổng lượng vitamin D hấp thụ hàng ngày và nồng độ 25 (OH) D trong huyết thanh.
Hiệp hội Nhi khoa Tiêu hóa, Gan mật và Dinh dưỡng Châu Âu khuyến nghị ở mức cao hơn 800 – 1000 IU/ ngày cho trẻ sinh non. Liều khuyến nghị này cần có thêm thông tin để đánh giá nguy cơ gây độc ở một số trẻ sơ sinh khi dùng vitamin D liều cao.
3. BỔ SUNG VITAMIN D Ở TRẺ ĐỦ THÁNG
Nhu cầu về vitamin D ở trẻ đủ tháng đã được nghiên cứu rộng rãi. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng liều khuyến cáo chung trong gần 100 năm là 400 IU mỗi ngày đáp ứng nhu cầu của gần như tất cả trẻ đủ tháng và vẫn là khuyến cáo cho trẻ sơ sinh của Viện Y học (IOM) và Viện hàn lâm Nhi khoa Hoa Kì (AAP).
Một nghiên cứu gần đây từ Canada khẳng định không có ảnh hưởng đến quá trình khoáng hóa xương ở trẻ 3 tuổi khi dùng liều >400 IU/ ngày đối với trẻ bú mẹ, mặc dù nồng độ 25 (OH) D cao hơn đã đạt được khi dùng liều cao hơn.
4. CÁCH BỔ SUNG VITAMIN D
4.1 Nguồn bổ sung vitamin D cho trẻ sơ sinh
Nội sinh: Ở người lớn, một phần đáng kể vitamin D được tổng hợp dưới da. Các khuyến nghị về vitamin D ở trẻ sơ sinh thường giả định rằng sự chuyển đổi qua da của tiền vitamin D thành vitamin D ở trẻ sơ sinh rất ít hoặc không tồn tại, một lý do khác là trẻ sơ sinh hạn chế tiếp xúc với ánh mặt trời.
Sữa mẹ: Sữa mẹ được cho là đầy đủ tất cả các chất cần thiết cho trẻ đến 6 tháng. Tuy nhiên hàm lượng vitamin D trong sữa mẹ thấp, do đó trẻ sơ sinh cần được bổ sung vitamin D càng sớm càng tốt đặc biệt là trẻ sinh non.
Thực phẩm bổ sung vitamin D đường ruột: thường thấy dưới dạng nhỏ giọt, mỗi giọt chứa 400 IU (thường khoảng 0,5 – 1,0 mL chất lỏng). Sữa công thức cho trẻ sơ sinh thường được bổ sung vitamin D với lượng 400 IU/ L.
Nuôi dưỡng tĩnh mạch:
Với trẻ sinh non, vitamin D có trong vitamin tổng hợp được cung cấp bằng đường truyền tĩnh mạch tiêu chuẩn chứa 400 IU vitamin D trong 5 mL chất bổ sung. Liều điển hình là 2 mL/ kg mỗi ngày của chất bổ sung trong nuôi dưỡng tĩnh mạch sẽ dẫn đến liều từ 160 đến 400 IU mỗi ngày cho trẻ có cân nặng 1,0 – 2,5 kg.
Điều quan trọng là phải cung cấp vitamin D cho những trẻ sơ sinh không được bổ sung dinh dưỡng qua đường tiêu hóa để ngăn ngừa lượng vitamin D quá thấp có thể làm tăng quá trình tiêu xương và gây ra tình trạng không thể khoáng hóa hoàn toàn xương.
4.2 Thời điểm bổ sung vitamin D
Gần đây, vitamin D được khuyến cáo nên bắt đầu bổ sung trong vài tuần đầu tiên đối với trẻ đủ tháng khi việc tiết sữa bắt đầu ổn định.
Thời điểm sử dụng vitamin D đường uống ở trẻ sinh non chưa được nghiên cứu về nguy cơ và lợi ích tương đối đối với bất kỳ thời điểm cụ thể nào. AAP khuyến nghị bắt đầu sau khi cho ăn đầy đủ đạt được cân nặng khoảng 1.500 g, nhưng người ta nhận ra rằng thời điểm cụ thể này có thể bất kì và chủ yếu để đảm bảo sự dung nạp của các giọt.
Có thể chọn bắt đầu bổ sung sớm hơn ở trẻ rất nhẹ cân, nhưng thông thường để đảm bảo lượng thức ăn được dung nạp tốt trước khi cho uống và đợi cho đến khi ngừng nuôi dưỡng qua đường tĩnh mạch.
4.3 Cách thức bổ sung vitamin D
Có nhiều cách để bổ sung vitamin D cho trẻ và được lựa chọn dựa trên mong muốn của cha mẹ:
– Nhỏ các giọt vitamin D qua miệng.
– Bôi giọt vitamin D lên vú mẹ.
– Trộn vào sữa.
– Bổ sung cho mẹ: Cần lưu ý rằng liều lượng thấp hơn của mẹ, đặc biệt là 400 – 2.000 IU mỗi ngày, không cung cấp đủ vitamin D trong sữa mẹ. Liều 6.400 IU mỗi ngày cao hơn một chút so với giới hạn trên của IOM là 5.000 IU/ ngày nhưng có khả năng cao là an toàn, và điều này không đáng lo ngại khi khuyến nghị phương pháp này nếu phụ nữ cho con bú muốn.
Tài liệu tham khảo
[1] S. A. Abrams, “Vitamin D in Preterm and Full-Term Infants”, ANM, vol 76, số p.h 2, tr 6–14, 2020, doi: 10.1159/000508421.
[2] J.-H. Jung, E.-A. Kim, S.-Y. Lee, J.-E. Moon, E.-J. Lee, và S.-H. Park, “Vitamin D Status and Factors Associated with Vitamin D Deficiency during the First Year of Life in Preterm Infants”, Nutrients, vol 13, số p.h 6, tr 2019, tháng 6 2021, doi: 10.3390/nu13062019.
[3] M. L. Tan, S. A. Abrams, và D. A. Osborn, “Vitamin D supplementation for term breastfed infants to prevent vitamin D deficiency and improve bone health”, Cochrane Database Syst Rev, vol 2020, số p.h 12, tr CD013046, tháng 12 2020, doi: 10.1002/14651858.CD013046.pub2.
[4] C. Agostoni và c.s., “Enteral nutrient supply for preterm infants: commentary from the European Society of Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition Committee on Nutrition”, J Pediatr Gastroenterol Nutr, vol 50, số p.h 1, tr 85–91, tháng 1 2010, doi: 10.1097/MPG.0b013e3181adaee0.
[5] A. Zung, C. Topf-Olivestone, E. S. Shinwell, L. Hofi, A. Juster-Reicher, và O. Flidel-Rimon, “Reassessing vitamin D supplementation in preterm infants: a prospective study and review of the literature”, J Pediatr Endocrinol Metab, vol 33, số p.h 10, tr 1273–1281, tháng 8 2020, doi: 10.1515/jpem-2020-0370.
Tìm hiểu bài viết liên quan: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
