Hiện nay, vẫn chưa có sự khẳng định rõ ràng về việc liệu dầu cá nói chung, hoặc DHA nói riêng có lợi cho việc điều trị các triệu chứng liên quan đến chứng rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) hay không. Tuy nhiên, trong nhiều năm nay đã có những lời truyền miệng – cả truyền thuyết và từ một số nghiên cứu – ủng hộ việc sử dụng dầu cá cho ASD.
Một phần vấn đề là nhiều nghiên cứu liên quan đến chứng tự kỷ và DHA là các nhóm nhỏ người tham gia và thời gian nghiên cứu quá ngắn. Một số nghiên cứu lại đa yếu tố, không tập trung và làm rõ về một số chi tiết cụ thể.
Tuy nhiên, có những lợi ích tiềm năng của dầu cá trong một số nghiên cứu này và chắc chắn có đủ bằng chứng để đảm bảo cho cuộc điều tra sâu hơn, rõ ràng hơn.
1. DHA VÀ TỰ KỶ LÀ GÌ?
1.1 DHA là gì?
Dầu cá là danh từ chung chỉ các loại dầu cung cấp omega-3, trong đó chứa chủ yếu hai loại omega-3, là axit docosahexaenoic (DHA), axit eicosapentaenoic (EPA).
Axit docosahexaenoic (DHA) là một phần quan trọng của tinh trùng, võng mạc, một phần của mắt và vỏ não, một phần của não. DHA có mặt trên khắp cơ thể, đặc biệt là trong não, mắt và tim. DHA cũng có mặt trong sữa mẹ.
1.2 Rối loạn phổ tự kỷ – ASD
Hiệp hội Tự kỷ Quốc tế mô tả chứng tự kỷ là “một khuyết tật phát triển suốt đời ảnh hưởng đến cách họ nhận thức thế giới và tương tác với những người khác”.
Đó không phải là một căn bệnh và không thể “chữa khỏi”, và mặc dù những người tự kỷ có chung những triệu chứng và khó khăn nhất định, nhưng họ vẫn là những cá thể độc nhất và bị ảnh hưởng theo nhiều cách khác nhau.
Ngoài những khó khăn trong giao tiếp và tương tác xã hội, một số người tự kỷ còn có các vấn đề về sức khỏe tâm thần, khuyết tật học tập và các tình trạng khác bao gồm rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), khiếm thính, khiếm thị, hội chứng Down và động kinh.
Theo ước tính, cứ một trăm người ở Anh thì có một người mắc chứng tự kỷ, với số trẻ em trai được chẩn đoán nhiều hơn trẻ em gái.
2. DHA VÀ TỰ KỶ: CÁI NHÌN CẬN CẢNH HƠN VỀ NGHIÊN CỨU
Trong những năm qua, ngày càng có nhiều sự quan tâm đến các phương pháp điều trị thay thế cho ASD bao gồm vitamin, chế độ ăn không chứa gluten và casein, melatonin và sử dụng axit béo không bão hòa đa omega-3 (PUFAs).
Các nghiên cứu về tác động của PUFA omega-3 đối với ASD khác nhau ở các loại PUFA (EPA, DHA hoặc cả hai), liều lượng, thời gian và nếu họ sử dụng kết hợp PUFA omega-3 với vitamin hoặc omega-6 và omega-9 PUFA. Một số kết quả RCT cho thấy bổ sung PUFA omega-3 cải thiện một số triệu chứng cốt lõi của ASD, đặc biệt là tăng động, thờ ơ và rập khuôn.
Bent và cộng sự điều trị cho trẻ em mắc chứng ASD tăng động trong 6 tuần với liều 1,3 g axit béo omega-3 hàng ngày so với giả dược. Một số cải thiện về điểm số tăng động của trẻ em được điều trị bằng omega-3 đã được quan sát với sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê; một số cải tiến lớn hơn về mặt thống kê trong các chỉ số phụ rập khuôn và thờ ơ đã được tìm thấy.
Yui và cộng sự đã điều trị cho bảy trẻ em mắc chứng ASD với liều lượng lớn AA và DHA trong 16 tuần và so sánh chúng với sáu trẻ được dùng giả dược. Họ đã quan sát thấy sự cải thiện đáng kể trong phạm vi phụ rút lui xã hội, trong hành vi rập khuôn và lặp đi lặp lại và trong phạm vi giao tiếp.
Voigt và cộng sự đã điều trị cho trẻ em mắc chứng ASD từ 3 đến 10 tuổi với 200 mg DHA/ ngày trong 6 tháng nhưng không tìm thấy bất kỳ sự cải thiện nào trong các triệu chứng chính của bệnh tự kỷ. Các tác giả chỉ tìm thấy một sự thay đổi thuận lợi trong giao tiếp chức năng được báo cáo bởi các giáo viên ở trẻ tự kỷ được bổ sung DHA.
Những phát hiện này báo cáo một lợi ích nhỏ nhưng không đáng kể của việc bổ sung PUFA omega-3 ở trẻ em bị ASD. RCT 6 tháng khác của bổ sung axit béo omega-3 (1,5 g) so với giả dược ở trẻ em 2 – 5 tuổi bị ASD không hỗ trợ bổ sung axit béo omega-3 liều cao ở trẻ nhỏ bị ASD.
Meguid và cộng sự nhận thấy rằng việc bổ sung DHA, EPA và AA trong 3 tuần đã dẫn đến cải thiện hành vi ở 2/3 trẻ em mắc ASD và các tác giả kết luận rằng việc bổ sung PUFA có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện các tính năng tự kỷ và cải thiện khả năng tập trung của họ, giao tiếp bằng mắt, kỹ năng vận động và phát triển ngôn ngữ.
Một tác động có lợi có thể có của sự liên kết giữa omega-3 và omega-6 PUFA trong sự phát triển ngôn ngữ cũng được tìm thấy trong một nghiên cứu được thực hiện ở trẻ sinh non có biểu hiện ASD. Các vấn đề về ngôn ngữ và lời nói là thành phần chính của các triệu chứng ASD mà các liệu pháp hiện tại khó đối mặt.
Trong thử nghiệm ngẫu nhiên, mù đôi, có đối chứng với giả dược, Sheppard và cộng sự đã chứng minh rằng 3 tháng điều trị bằng đường uống với axit béo omega-3/ -6/ -9 có thể tăng số lượng từ được tạo ra, cử chỉ và cách sử dụng từ kết hợp cũng như cử chỉ giao tiếp xã hội rộng rãi hơn trong 18 – 38 tháng, sinh non, trẻ mới biết đi ASD. Họ kết luận rằng việc bổ sung PUFA ảnh hưởng tích cực đến giao tiếp xã hội tổng thể.
Ngoài ra, Parellada và cộng sự nhận thấy rằng động lực xã hội được cải thiện trong quá trình thử nghiệm và các tác giả kết luận rằng tất cả các nhóm đều được hưởng lợi từ việc bổ sung PUFA, nhưng những bệnh nhân có lượng omega 3/ omega 6 cơ bản thấp hơn cho thấy hiệu quả lớn hơn.
Raine và cộng sự đang xem xét một số hỗ trợ cho omega-3 như một chất bổ sung cho các biện pháp can thiệp tiêu chuẩn cho trẻ em có phản ứng hung hăng được giới thiệu tại phòng khám. Hỗ trợ hạn chế hơn nhiều đã được tìm thấy về hiệu quả của omega-3 đối với hành vi chống đối xã hội.
Một RCT được thực hiện bởi Mazahery và cộng sự đã chứng minh hiệu quả của điều trị kết hợp với vitamin D và omega-3 PUFA trong việc tăng các chức năng giao tiếp xã hội ở trẻ em mắc ASD. Một thử nghiệm khác từ cùng tác giả đã báo cáo sự cải thiện đáng kể các triệu chứng cáu kỉnh và trong các lĩnh vực xã hội (nhận thức xã hội và chức năng giao tiếp xã hội).
Keim và cộng sự đã tìm thấy những cải thiện đáng kể về mặt lâm sàng đối với các triệu chứng ASD ở trẻ em 18 – 38 tháng tuổi được sinh ra ở tuổi thai ≤29 tuần được chỉ định ngẫu nhiên để nhận Omega-3-6-9 Junior, nhưng tác dụng chỉ giới hạn ở một tỷ lệ nhỏ.
Theo hiểu biết của chúng tôi, nghiên cứu mới nhất trong lĩnh vực này được thực hiện bởi Doaei và cộng sự, phát hiện ra rằng điều trị bằng omega-3 đã cải thiện các đặc điểm tự kỷ ở trẻ em, bao gồm các hành vi rập khuôn và giao tiếp xã hội, và điểm GARS sau can thiệp so với nhóm đối chứng. Các tác giả không tìm thấy sự thay đổi đáng kể nào về điểm số của thang điểm tương tác xã hội.
Dựa trên các nghiên cứu đã thực hiện, omega-3 PUFA có thể làm giảm đáng kể các triệu chứng ASD cốt lõi, đặc biệt là sự rập khuôn và hành vi xã hội bao gồm nhận thức xã hội, động lực xã hội và xã hội – chức năng cộng đồng. Ngoài ra, tác dụng có lợi được ghi nhận trong sự phát triển ngôn ngữ sớm và giảm: hiếu động thái quá, hành vi lặp đi lặp lại, các triệu chứng khó chịu và hôn mê. Một số nghiên cứu báo cáo sự cải thiện các kỹ năng vận động cũng như khả năng tập trung.
Tuy nhiên, sự hỗ trợ hạn chế đã được đưa ra đối với hiệu quả của PUFA omega-3 trong phản ứng gây hấn và giảm hành vi chống đối xã hội tổng thể trong thời gian ngắn. Không có sự khác biệt đáng kể giữa các nhóm về điểm số tổng hợp tự kỷ, chức năng thích ứng hoặc ngôn ngữ, và sự cải thiện không đáng kể về tăng động và các triệu chứng cốt lõi của ASD được tìm thấy. Không có sự thay đổi đáng kể nào về điểm số của thang điểm tương tác xã hội do Doaei và cộng sự.
Đánh giá này đã chỉ ra rằng còn thiếu các nghiên cứu chất lượng cao về tác dụng của việc bổ sung omega-3 PUFA ở trẻ em mắc chứng ASD. Các nghiên cứu hiện có khác nhau rõ rệt về hàm lượng của chất bổ sung (EPA, DHA hoặc cả hai), liều lượng và thời gian bổ sung, dụng cụ sử dụng, v.v.
Hơn nữa, trong nhiều nghiên cứu, các chất bổ sung khác, chẳng hạn như vitamin hoặc omega-6 và/ hoặc omega-9, đã được sử dụng. Do đó, không có kết luận thuyết phục nào có thể được rút ra từ những dữ liệu này. Tuy nhiên, những phát hiện hiện có về tác dụng của omega-3 PUFA trong ASD đang hứa hẹn về hiệu quả lâm sàng và khả năng hấp thu tốt.
Như vậy, chắc chắn cần thêm những nghiên cứu dài hạn hơn, với nhóm thử nghiệm lớn hơn để khẳng định thêm vai trò đối với chứng tự kỷ của omega-3 nói chung, hay DHA nói riêng, nhưng rõ ràng việc bổ sung DHA kéo dài là một lựa chọn an toàn và nhiều tiềm năng với những gia đình có trẻ tự kỷ.
Tài liệu tham khảo
[1] Aleksandra Veselinović et al., “Neuroinflammation in Autism and Supplementation Based on Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids: A Narrative Review,” medicina, vol. 893, no. DHA and ASD, p. 57 (9), 2021 Aug 28.
Tìm hiểu bài viết liên quan: https://inrd.vn/
Fanpage: https://www.facebook.com/inrd2022
